"Qua sông" – Khúc hò khoan thắp sáng lòng yêu nước

“Hò khoan, chúng em khua mái chèo, đưa các anh qua dòng sông lạnh lẽo. Đường hành quân các anh đi khắp nẻo, vì quê hương mà anh chẳng ngại gian lao…”
Đó là những lời ca sâu lắng và đầy cảm xúc trong bài hát “Qua sông”, sáng tác bởi nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn. Đây không chỉ là một tác phẩm âm nhạc mà còn là một biểu tượng sống động của âm nhạc cách mạng Việt Nam, tôn vinh lòng dũng cảm và tinh thần chiến đấu không ngừng nghỉ của thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.

"Qua sông" ra đời vào năm 1963, tại huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh – nơi đặt căn cứ của Trung ương Cục miền Nam trong những ngày kháng chiến cam go. Khi ấy, nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn chỉ mới 21 tuổi, là diễn viên trẻ của Đoàn Văn công Giải phóng.

Trong một đêm mưa lất phất dưới ánh trăng mờ, ông cảm nhận hình ảnh các cô gái giao liên chèo thuyền đưa bộ đội qua sông. Họ lặng thầm nhưng dũng cảm, hi sinh tuổi thanh xuân cho sự nghiệp đấu tranh giành độc lập. Từ những cảm xúc ấy, giai điệu đầu tiên của bài hát được ngân lên:

“Hò khoan, chúng em khua mái chèo…”

Bài hát được viết ở điệu thứ, vốn mang màu sắc trầm buồn, nhưng lại tràn đầy khí thế rộn ràng và lạc quan. Chính điều này đã tạo nên nét độc đáo của "Qua sông".

Người nghe dễ dàng hình dung bối cảnh: giữa đêm khuya, dưới ánh trăng thanh, những cô gái giao liên lặng lẽ chèo thuyền đưa bộ đội vượt sông. Những mái chèo khua nhẹ trong âm thầm, vừa khẩn trương vừa giữ bí mật để đảm bảo an toàn cho đoàn quân.

Hơn cả, bài hát tôn vinh hình ảnh người phụ nữ miền Nam trẻ trung, duyên dáng nhưng kiên cường. Họ không chỉ chèo thuyền mà còn tham gia nhiều công việc gian khó khác như tải lương, cứu thương, và thậm chí chiến đấu trực tiếp.

Bài hát lần đầu tiên vang lên trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam vào dịp giao thừa năm Bính Ngọ, ngay lập tức chiếm trọn cảm tình của khán giả. Vẻ đẹp giản dị mà tràn đầy xúc cảm của bài hát đã giúp nó nhận được giải thưởng Nguyễn Đình Chiểu (1960-1965), trở thành một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của dòng âm nhạc cách mạng trước năm 1975.

"Qua sông" được yêu thích bởi sự kết hợp hài hòa giữa âm nhạc gần gũi, thông điệp mạnh mẽ và giá trị nghệ thuật xuất sắc. Lấy cảm hứng từ chất liệu dân ca Nam Bộ, giai điệu bài hát mộc mạc nhưng đầy cuốn hút, dễ dàng chạm đến trái tim người nghe. Không chỉ vậy, bài hát còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về sự hi sinh cao cả của tuổi trẻ trong cuộc kháng chiến vì độc lập dân tộc, tôn vinh những con người bình dị nhưng đầy dũng cảm.

Với tài năng của nhạc sĩ trẻ Phạm Minh Tuấn, bài hát được xây dựng chặt chẽ về bố cục, giai điệu và cách phát triển chủ đề, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh. Tất cả những yếu tố ấy đã làm nên sức sống bền bỉ của "Qua sông," để nó mãi là biểu tượng của âm nhạc cách mạng Việt Nam.

Mỗi lần vang lên, "Qua sông" như một lời nhắc nhở về lòng yêu nước, sự hi sinh và tinh thần đoàn kết. Đây không chỉ là ký ức của một thời đại mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ sau.

Mới đây, trong dự án âm nhạc “Vang Mãi Khúc Quân Hành”, kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2024), phần thể hiện của NSƯT Hương Giang trong MV “Qua Sông” đã để lại ấn tượng sâu sắc nhờ sự tinh tế và cảm xúc chân thực. Với chất giọng ngọt ngào nhưng đầy nội lực, NSƯT Hương Giang đã tái hiện sinh động hình ảnh những cô gái giao liên dũng cảm chèo thuyền giữa đêm khuya.

Giọng hát của NSƯT Hương Giang không chỉ truyền tải được tinh thần lạc quan, khẩn trương mà còn làm nổi bật vẻ đẹp dịu dàng nhưng đầy mạnh mẽ của nhân vật. Cách xử lý giai điệu khéo léo, kết hợp giữa kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện và cảm xúc chân thành, giúp bài hát chạm đến trái tim khán giả, mang lại không khí vừa hào hùng, vừa lãng mạn đặc trưng của âm nhạc cách mạng.

Đặc biệt, phần hình ảnh trong MV cũng được đầu tư công phu, phối hợp hài hòa với phần trình diễn của NSƯT Hương Giang, tái hiện sinh động khung cảnh dòng sông ánh trăng thanh và những chiếc thuyền nhỏ lướt nhẹ trong đêm. Qua phần thể hiện xuất sắc này, NSƯT Hương Giang không chỉ làm sống lại một tác phẩm kinh điển mà còn góp phần lan tỏa tinh thần yêu nước và sự tri ân sâu sắc với thế hệ cha anh đã cống hiến cho Tổ quốc.

Hãy lắng nghe ca khúc "Qua sông" qua lời hát của NSƯT Hương Giang để ta cảm nhận khí thế hào hùng, tinh thần bất khuất, và vẻ đẹp dịu dàng nhưng đầy mạnh mẽ của con người Việt Nam trong kháng chiến.