Mở rộng quy mô sản xuất lúa gạo bền vững cho tương lai và vai trò của GIC trong tiến trình này

Tại Hội nghị các chuyên gia, nhà khoa học và các chủ thể chia sẻ về vai trò của GIC trong tiến trình mở rộng quy mô sản xuất lúa gạo bền vững tại Việt Nam.

Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu lớn trong sản xuất lúa gạo, và hiện vẫn là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, ngành sản xuất này cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn trong bối cảnh hiện nay, từ biến đổi khí hậu, sự thay đổi thị trường quốc tế đến sự thay đổi về nhu cầu tiêu dùng và tiêu chuẩn chất lượng. Để duy trì và phát triển bền vững, ngành lúa gạo Việt Nam cần phải chuyển mình, nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường.

Chính vì vậy, việc chuyển đổi sang các phương thức canh tác bền vững, giảm phát thải khí nhà kính, tiết kiệm nước và bảo vệ đất đai trở thành yếu tố quyết định trong sự phát triển bền vững của ngành gạo. Việc mở rộng diện tích canh tác lúa theo quy trình ít phát thải không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn nâng cao giá trị hạt gạo Việt Nam, giúp ngành gạo tăng trưởng và mở rộng các cơ hội xuất khẩu.

Nhận thức được tầm quan trọng của sản xuất nông nghiệp bền vững, Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp đến năm 2030 ở Đồng bằng Sông Cửu Long. Chương trình này không chỉ nhằm nâng cao năng suất và chất lượng hạt gạo mà còn góp phần vào cam kết giảm phát thải khí nhà kính theo Thỏa thuận Paris và các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc.

Để đạt được mục tiêu 1 triệu ha lúa chất lượng cao, ít phát thải ở ĐBSCL, cần có sự chung tay của chính phủ, các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và chính người nông dân. Những thành công bước đầu của tổ chức quốc tế như Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) thông qua các Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Xanh (GIC) đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự chuyển đổi sang canh tác lúa gạo bền vững tại Việt Nam. GIC hỗ trợ nông dân và các doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong canh tác, như phương pháp tưới nước ngập khô xen kẽ (AWD), quản lý dư lượng hóa chất (MRL), và canh tác hữu cơ.

Một trong những điểm nổi bật của GIC là việc tổ chức các lớp đào tạo như “Lớp học kinh doanh cho nông dân” (Farmer Business School – FBS), giúp nông dân nâng cao kiến thức về quản lý tài chính và sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế. Điều này không chỉ giúp nông dân cải thiện kỹ năng quản lý mà còn giúp họ hiểu rõ hơn về các phương pháp canh tác bền vững, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Bên cạnh đó, GIC cũng thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị trong ngành lúa gạo, kết nối nông dân với doanh nghiệp, hợp tác xã và thị trường quốc tế. Việc tạo ra một chuỗi cung ứng ổn định, chất lượng cao, đồng thời giảm thiểu phát thải và bảo vệ môi trường, là yếu tố quan trọng giúp gia tăng khả năng cạnh tranh của gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Những kết quả ban đầu rất đáng khích lệ. Theo báo cáo từ GIC, đến tháng 12/2024, hơn 24.000 nông dân đã tham gia vào chương trình canh tác ít carbon, giúp giảm trung bình 28% lượng nước tưới trong canh tác lúa và giảm tới 63% lượng phát thải khí nhà kính. Nhiều hợp tác xã cũng đã cải thiện được năng suất và chất lượng gạo, mở ra cơ hội xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU và Nhật Bản.

Để phát triển bền vững ngành gạo Việt Nam, các chuyên gia cho rằng cần thúc đẩy hợp tác giữa nông dân, doanh nghiệp và nhà nước để đảm bảo đầu ra ổn định, đồng thời ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số trong quản lý canh tác và thị trường theo Dư án GIC triển khai giai đoạn từ 2021 -  2025 trên địa bàn Thành phố Hà Nội, Hồ Chí Minh và 6 tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Ngày 9-10/3/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) tổ chức Hội nghị Tổng kết Dự án "Các Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Xanh" (GIC) tại TP. Cần Thơ. Hội nghị nhằm đánh giá kết quả thực hiện, chia sẻ kinh nghiệm và định hướng nhân rộng các sáng kiến đổi mới sáng tạo trong ngành lúa gạo và xoài tại ĐBSCL.

Từ thành công của Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, ít phát thải ở ĐBSCL, để mở rộng quy mô sản xuất lúa gạo bền vững trên phạm vi cả nước, cần tiếp tục đầu tư cải thiện hệ thống thủy lợi, đẩy mạnh nghiên cứu các giống lúa chịu mặn, chống sâu bệnh và giảm phát thải khí nhà kính. Việc xây dựng các tiêu chuẩn gạo bền vững, áp dụng các chứng nhận quốc tế như GlobalGAP, cũng là bước đi quan trọng để nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của gạo Việt Nam trên thị trường toàn cầu.