Phóng viên: Người "săn tìm" câu chuyện từ đồng ruộng đến phòng thí nghiệm
Theo chia sẻ của chị Khánh Linh, phóng viên tại Tạp chí Khoa học Phát triển Nông thôn không chỉ đơn thuần là người đưa tin. Họ là những người phải có kỹ năng tìm kiếm và xác minh thông tin một cách cực kỳ chuẩn xác. Điều này có nghĩa là họ phải biết cách tiếp cận các nhà khoa học, kỹ sư nông nghiệp, hay thậm chí là trực tiếp xuống các mô hình sản xuất, gặp gỡ bà con nông dân để khai thác thông tin gốc. "Mỗi số liệu, mỗi công trình nghiên cứu hay sáng kiến đều cần được kiểm chứng kỹ lưỡng trước khi đến tay độc giả," chị Linh nhấn mạnh.
Tiếp theo là kỹ năng phỏng vấn. Phỏng vấn một nhà khoa học về một công trình nghiên cứu hay một nông dân về mô hình canh tác hiệu quả đòi hỏi sự khéo léo để vừa khai thác được thông tin chuyên sâu, vừa làm cho họ chia sẻ những câu chuyện thật, sống động, có tính ứng dụng. Quan trọng là phải biết lắng nghe để hiểu được "tinh thần" và "linh hồn" của câu chuyện.
Và tất nhiên, không thể thiếu kỹ năng viết lách. Phóng viên cần biết cách biến những kiến thức khoa học khô khan thành những bài viết dễ hiểu, gần gũi với độc giả là bà con nông dân, cán bộ quản lý, hay những người quan tâm đến nông nghiệp. Từ một công trình nghiên cứu phức tạp, phóng viên phải chắt lọc để làm nổi bật tính ứng dụng, lợi ích mà nó mang lại. Với đặc thù của Tạp chí Khoa học Phát triển Nông thôn, việc kết hợp giữa kiến thức khoa học và câu chuyện đời thường là rất quan trọng.
Biên tập viên: Người "gác cổng" và "kiến tạo" giá trị
Nếu phóng viên là "tai mắt" thì biên tập viên chính là "bộ não" của tòa soạn. Chị Khánh Linh cho biết, vai trò của biên tập viên tại tạp chí là vô cùng quan trọng để đảm bảo chất lượng cuối cùng của ấn phẩm.
"Đầu tiên và quan trọng nhất là sự cẩn trọng và tỉ mỉ," chị Linh chia sẻ. "Với nội dung về khoa học và phát triển nông thôn, mỗi con số, mỗi quy trình kỹ thuật hay tên loại giống cây trồng, vật nuôi đều phải được kiểm tra kỹ lưỡng. Sai sót nhỏ cũng có thể dẫn đến những hiểu lầm lớn hoặc hậu quả không mong muốn. Biên tập viên phải là 'người gác cổng' cuối cùng để đảm bảo tính chính xác tuyệt đối."
Bên cạnh đó, tư duy ngôn ngữ linh hoạt và nhạy bén là yếu tố không thể thiếu. Biên tập viên không chỉ sửa lỗi chính tả, ngữ pháp mà còn phải tối ưu hóa cách diễn đạt, làm cho bài viết khoa học trở nên hấp dẫn, dễ tiếp cận hơn với độc giả. Chị Linh lấy ví dụ: "Một bài báo cáo khoa học dày đặc thuật ngữ cần được 'gọt giũa' để làm nổi bật ứng dụng thực tiễn, giúp nông dân có thể đọc và áp dụng ngay."
Đặc biệt, khả năng kiểm chứng và thẩm định thông tin chuyên sâu là kỹ năng không thể thiếu. "Chúng tôi phải có kiến thức nền tảng về nông nghiệp để đánh giá độ tin cậy của thông tin mà phóng viên mang về. Đồng thời, biên tập viên cũng là người định hướng cho phóng viên khai thác sâu hơn về những khía cạnh mà độc giả cần," chị Linh giải thích.
Kinh nghiệm "xương máu" về kỹ năng tránh lỗi và nâng cao chất lượng
Chia sẻ sâu hơn về công việc biên tập hàng ngày, chị Nguyễn Khánh Linh đã tiết lộ những kỹ năng "sống còn" để tránh các lỗi thường gặp, đặc biệt với một tạp chí chuyên ngành như Tạp chí Khoa học Phát triển Nông thôn.
Đầu tiên là "mắt đại bàng" về số liệu và thuật ngữ. "Đây là điều tôi luôn dặn mình và đồng nghiệp," chị Linh nói. "Trong lĩnh vực khoa học nông thôn, chỉ cần sai một con số về liều lượng phân bón, một tên hóa chất hay một thuật ngữ khoa học không chính xác, có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Kỹ năng này đòi hỏi tập trung cao độ, khả năng đối chiếu chéo thông tin từ nhiều nguồn và không ngại hỏi lại chuyên gia khi có bất kỳ nghi ngờ nào."
Tiếp theo là hiểu rõ đối tượng độc giả. "Chúng tôi phục vụ đa dạng độc giả: từ nhà khoa học, cán bộ quản lý đến bà con nông dân. Vì vậy, kỹ năng biên tập sao cho phù hợp với từng đối tượng là rất quan trọng," chị Linh phân tích. "Cùng một thông tin, cách diễn đạt cho chuyên gia sẽ khác với cách trình bày cho nông dân để họ dễ hiểu và áp dụng. Chúng tôi cố gắng tránh dùng quá nhiều biệt ngữ, từ chuyên ngành khi không cần thiết, hoặc phải giải thích rõ ràng khi bắt buộc phải dùng."
Chị Linh cũng đặc biệt nhấn mạnh việc kiểm tra tính thời sự và tính ứng dụng. Theo chị, một lỗi thường gặp là bài viết có thể đúng nhưng đã lỗi thời hoặc không còn phù hợp với thực tiễn sản xuất. "Kỹ năng cập nhật kiến thức liên tục và đánh giá tính ứng dụng của thông tin là cần thiết. Chúng tôi phải đảm bảo nội dung không chỉ đúng mà còn phải hữu ích và kịp thời cho độc giả," chị chia sẻ.
Bên cạnh đó, khả năng phát hiện và loại bỏ "thông tin rác" cũng được chị Linh nhắc đến. "Trong quá trình biên tập, đôi khi chúng tôi phải gạt bỏ những thông tin không cần thiết, làm loãng bài viết hoặc không mang lại giá trị thực sự cho độc giả," chị Linh thẳng thắn. "Kỹ năng này đòi hỏi tư duy chọn lọc, khả năng tóm tắt và làm nổi bật những ý chính, tránh việc ôm đồm quá nhiều thông tin gây nhiễu loạn."
Cuối cùng, trong thời đại số, biên tập đa phương tiện là một kỹ năng không thể thiếu. "Ngày nay, báo chí không chỉ là chữ viết," chị Linh nhấn mạnh. "Kỹ năng đánh giá và lựa chọn hình ảnh, video, đồ họa phù hợp để minh họa bài viết khoa học cũng rất quan trọng. Một hình ảnh rõ nét về mô hình canh tác hay một biểu đồ minh họa hiệu quả kinh tế có thể giá trị hơn cả ngàn lời nói."
Ứng dụng AI trong báo chí: Thách thức và cơ hội
Đặc biệt, trong bối cảnh công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, chị Nguyễn Khánh Linh cũng đã đề cập đến một xu hướng không thể tránh khỏi: ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động báo chí tại Tạp chí Khoa học Phát triển Nông thôn.
"AI là một công cụ đắc lực giúp chúng tôi nâng cao hiệu quả công việc," chị Linh nhận định. "Trong khâu xử lý dữ liệu và sàng lọc thông tin, AI có thể giúp chúng tôi phân tích lượng lớn báo cáo, nghiên cứu, thống kê một cách nhanh chóng, trích xuất những điểm nổi bật hay xu hướng mới. Điều này giúp phóng viên có thông tin đầu vào chuẩn xác, kịp thời và biên tập viên có cái nhìn tổng quan hơn trước khi đi sâu vào chi tiết."
Tuy nhiên, chị Linh cũng nhấn mạnh rằng việc ứng dụng AI không thể thay thế hoàn toàn vai trò của con người, đặc biệt là trong việc giữ gìn cảm xúc và chiều sâu của nội dung. "AI có thể tổng hợp thông tin, thậm chí viết được những đoạn văn bản ban đầu, nhưng để bài viết có hồn, có sự đồng cảm với bà con nông dân, hay truyền tải được sự tâm huyết của một nhà khoa học, thì vẫn cần đến cảm xúc và tư duy nhân văn của người làm báo."
Để đảm bảo điều này, chị Linh cho rằng các yếu tố sau là rất cần thiết:
(1) Khả năng "kiểm duyệt" thông minh: Người biên tập cần có kỹ năng sử dụng AI để nhanh chóng tìm kiếm, tổng hợp dữ liệu nhưng đồng thời phải có tư duy phản biện để kiểm tra lại tính chính xác, không để AI dẫn dắt sai lệch.
(2) Điểm chạm cảm xúc: Phải luôn ý thức rằng độc giả là con người, họ cần những câu chuyện có cảm xúc, có bối cảnh thực tế. AI có thể cung cấp dữ liệu, nhưng chính người biên tập phải "nhào nặn" nó thành một câu chuyện có sức lay động, có hồn.
(3) Sự sáng tạo của con người: AI có thể tạo ra văn bản, nhưng để có những góc nhìn độc đáo, những phân tích sâu sắc, hay những cách tiếp cận mới mẻ, thì vẫn cần đến óc sáng tạo và kinh nghiệm thực tiễn của phóng viên và biên tập viên.
(4) Đạo đức nghề nghiệp: Khi ứng dụng AI, vấn đề đạo đức nghề nghiệp, bản quyền và tính minh bạch của nguồn tin càng trở nên quan trọng. Biên tập viên phải đảm bảo rằng công nghệ được sử dụng một cách có trách nhiệm.
Buổi chia sẻ của Biên tập viên Nguyễn Khánh Linh đã giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về quá trình làm việc chuyên nghiệp tại Tạp chí Khoa học Phát triển Nông thôn. Dù là phóng viên trực tiếp lăn lộn thực tế hay biên tập viên tỉ mỉ trên từng trang bản thảo, hay ứng dụng công nghệ hiện đại, tất cả đều hướng tới một mục tiêu chung: mang tri thức khoa học đến gần hơn với cuộc sống, góp phần vào sự phát triển bền vững của nông nghiệp và nông thôn Việt Nam.
