Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đặt ra một chiến lược toàn diện nhằm thúc đẩy sự phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên số đã xác định: Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được xác định là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia. Tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, doanh nghiệp và nhân dân.
Mục tiêu chiến lược đến năm 2045, Việt Nam có quy mô nền kinh tế số đạt tối thiểu 50% GDP. Khẩn trương hoàn thiện thể chế pháp luật, cơ chế và chính sách để tạo môi trường thuận lợi cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ. Tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên có tiềm năng đột phá cao. Nhiệm vụ thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp. Đổi mới giáo dục - đào tạo để đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ và chuyển đổi số trong công tác xây dựng Đảng. Tạo môi trường thuận lợi để thu hút nguồn lực xã hội đầu tư cho nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Chủ động tham gia mạng lưới nghiên cứu toàn cầu. Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo trên phạm vi toàn quốc. Nghị quyết 57-NQ/TW đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước của Việt Nam, hướng tới mục tiêu trở thành một quốc gia giàu mạnh trong kỷ nguyên mới thông qua việc tận dụng tối đa tiềm năng của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Để đổi mới công tác nghiên cứu khoa học gắn với chuyển đổi số trong công tác đào tạo Thanh nhạc tại các trường nghệ thuật cần nghiên cứu một số giải pháp sau đây:
1. Ứng dụng công nghệ trong dạy và học thanh nhạc
Ứng dụng công nghệ trong dạy và học thanh nhạc không chỉ mang lại lợi ích về mặt hiệu quả giảng dạy mà còn tạo ra cơ hội học tập mới mẻ và sáng tạo. Việc số hóa tài liệu, xây dựng thư viện điện tử, và áp dụng công nghệ hiện đại vào giảng dạy sẽ giúp quá trình học thanh nhạc trở nên dễ dàng hơn, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục thanh nhạc cho nhiều đối tượng học sinh hơn.
Số hóa tài liệu có nghĩa là chuyển các tài liệu, sách giáo khoa, âm nhạc, bài tập, lý thuyết về thanh nhạc từ định dạng vật lý (giấy) sang định dạng số (tệp PDF, video, âm thanh, phần mềm tương tác). Việc này giúp giáo viên và học sinh dễ dàng truy cập và sử dụng tài liệu mà không bị giới hạn bởi không gian hay thời gian. Các bài hát, bài tập luyện giọng, luyện thanh có thể được tải xuống và chia sẻ dễ dàng. Các bài giảng, hướng dẫn kỹ thuật hát, luyện thanh, hoặc thậm chí là biểu diễn mẫu. Các lý thuyết âm nhạc, âm lý học, lịch sử âm nhạc có thể được số hóa và chia sẻ. Việc biên soạn bài giảng cũng có thể sử dụng phần mềm và công cụ kỹ thuật số để tạo ra các bài giảng tương tác, đa phương tiện (bao gồm âm thanh, video, hình ảnh). Việc biên soạn bài giảng này có thể linh hoạt hơn trong việc kết hợp các yếu tố thực hành và lý thuyết, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận các kiến thức cần thiết.
Thư viện điện tử là kho tài liệu số giúp học sinh và giáo viên có thể tra cứu, học hỏi và nghiên cứu mọi lúc mọi nơi. Các bản nhạc thanh nhạc, ca khúc thuộc nhiều thể loại khác nhau (thính phòng, opera, nhạc nhẹ, v.v.) có thể được lưu trữ dưới dạng tệp âm thanh, video. Các bài học, video hướng dẫn chi tiết về các kỹ thuật hát, luyện giọng, hoặc các bài tập thở. Các tài liệu liên quan đến lý thuyết âm nhạc như cách đọc bản nhạc, hòa âm, lý thuyết về âm thanh và giọng hát. Một thư viện điện tử cũng có thể được xây dựng theo các chủ đề học tập khác nhau, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và học tập theo nhu cầu cá nhân. Áp dụng công nghệ hiện đại trong giảng dạy thanh nhạc không chỉ giúp tăng tính tương tác giữa giáo viên và học sinh mà còn làm cho việc học trở nên thú vị và hiệu quả hơn.
Sử dung các phần mềm chuyên ngành có thể phân tích âm thanh của học sinh, đánh giá độ chính xác trong việc phát âm, độ cao của nốt nhạc và đưa ra phản hồi tức thời. Ví dụ, các ứng dụng như SingSharp hay Yousician có thể giúp học sinh tự luyện giọng, tự động chỉnh sửa các lỗi phát âm và tạo cơ hội học tập tương tác. Các nền tảng học trực tuyến như Zoom, Google Meet có thể hỗ trợ giáo viên giảng dạy từ xa, cho phép học sinh tham gia vào các buổi học thanh nhạc từ bất kỳ đâu, miễn là có kết nối internet. Điều này đặc biệt quan trọng trong thời đại dịch hoặc đối với học sinh ở vùng sâu, vùng xa. Các ứng dụng như EarMaster, Perfect Piano hay Musical Chairs có thể cung cấp các bài tập luyện thanh nhạc, luyện tai nghe và kiểm tra khả năng cảm thụ âm nhạc của học sinh. Việc sử dụng các thiết bị ghi âm, phân tích tần số âm thanh và độ chính xác khi học hát giúp giáo viên có thể chỉ ra các điểm cần cải thiện của học sinh. Ví dụ, các phần mềm như Audacity hoặc GarageBand có thể được dùng để ghi lại và phân tích giọng hát của học sinh.
Việc số hóa tài liệu giúp học sinh có thể học tập mọi lúc, mọi nơi mà không cần phải có mặt tại lớp học, đồng thời giảm bớt chi phí in ấn, vật liệu giảng dạy. Học sinh có thể tự điều chỉnh tốc độ học, lặp lại bài học và tiếp cận tài liệu một cách dễ dàng. Công nghệ cho phép giáo viên và học sinh giao tiếp hiệu quả hơn, thậm chí trong những tình huống dạy học trực tuyến. Các công cụ tương tác như hội thoại trực tuyến, phản hồi nhanh giúp học sinh cảm thấy được quan tâm và học tập hiệu quả hơn. Việc áp dụng công nghệ trong việc giảng dạy và học tập giúp học sinh có cơ hội thực hành nhiều hơn, kiểm tra khả năng của mình ngay lập tức và điều chỉnh trong quá trình học.
2. Đổi mới phương pháp giảng dạy
Đổi mới phương pháp giảng dạy trong thanh nhạc là một bước đi quan trọng để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Việc kết hợp hài hòa giữa nền tảng sư phạm đặc thù của môn học với ứng dụng công nghệ thông tin, cùng với việc cập nhật nội dung chương trình đào tạo và xây dựng giáo trình tài liệu phù hợp sẽ tạo ra một môi trường học tập phong phú và hiệu quả. Điều này không chỉ đáp ứng nhu cầu của người dạy và người học mà còn giúp nâng cao khả năng sáng tạo và phát triển toàn diện của học sinh trong lĩnh vực thanh nhạc.
Thanh nhạc là một bộ môn nghệ thuật đặc biệt, đòi hỏi giáo viên không chỉ có kiến thức sâu rộng về lý thuyết âm nhạc mà còn phải có khả năng giảng dạy kỹ thuật hát, phát triển giọng hát, biểu diễn và sáng tạo. Vì vậy, phương pháp giảng dạy trong thanh nhạc cần phải chú trọng vào các yếu tố như: Kỹ thuật luyện thanh: Bao gồm các bài tập giọng hát, kỹ thuật thở, kiểm soát âm thanh, quãng giọng, phát âm chính xác; Phát triển biểu cảm và cảm thụ âm nhạc: Giúp học sinh thể hiện cảm xúc qua bài hát, truyền tải ý nghĩa của ca khúc; Thực hành và biểu diễn: Tạo môi trường để học sinh biểu diễn thực tế, rèn luyện tự tin và xử lý tình huống sân khấu.
Công nghệ thông tin mang lại nhiều công cụ hữu ích hỗ trợ quá trình giảng dạy và học tập trong môn thanh nhạc. Việc kết hợp các công nghệ hiện đại vào giảng dạy sẽ giúp nâng cao tính hiệu quả và tính linh hoạt trong quá trình học. Phần mềm hỗ trợ luyện thanh: Ví dụ như SingSharp, Yousician, giúp học sinh tự luyện giọng và nhận phản hồi tức thời về việc phát âm và độ chính xác nốt nhạc. Công cụ ghi âm và phân tích giọng hát: Các phần mềm như Audacity, GarageBand giúp giáo viên và học sinh có thể ghi âm, phân tích tần số âm thanh và độ chính xác của giọng hát. Học trực tuyến và các nền tảng tương tác: Zoom, Google Meet, Skype hỗ trợ học sinh học từ xa, trao đổi trực tiếp với giáo viên, thực hành qua video và nhận phản hồi. Sự kết hợp giữa các nền tảng sư phạm này với các công nghệ hiện đại tạo ra một phương pháp giảng dạy linh hoạt, sáng tạo, đồng thời đảm bảo tính thực tế và hiệu quả cho cả người dạy và người học.
Chương trình đào tạo trong thanh nhạc cần được điều chỉnh và cập nhật thường xuyên để phù hợp với yêu cầu phát triển của nghệ thuật thanh nhạc cũng như nhu cầu học của học sinh. Cần có chương trình đào tạo linh hoạt từ cơ bản đến nâng cao, bao gồm các khóa học về lý thuyết âm nhạc, kỹ thuật hát, cách thức biểu diễn và ứng dụng công nghệ trong học tập. Các chương trình đào tạo cần bao gồm nhiều thể loại âm nhạc khác nhau như thính phòng, opera, nhạc nhẹ, nhạc đương đại, v.v., giúp học sinh phát triển toàn diện và biết cách xử lý các phong cách âm nhạc khác nhau. Cần đào tạo cho giáo viên về việc sử dụng công nghệ trong giảng dạy và cách ứng dụng công nghệ thông tin vào việc luyện thanh, phân tích giọng hát, và tạo môi trường học tập trực tuyến.
Xây dựng giáo trình tài liệu phù hợp với nhu cầu người dạy - người học. Một giáo trình hiệu quả phải đáp ứng nhu cầu của cả giáo viên và học sinh. Đối với bộ môn thanh nhạc, giáo trình cần chú trọng vào các yếu tố: Giáo trình đa phương tiện: Kết hợp giữa lý thuyết (đọc nhạc, âm nhạc học, lý thuyết về giọng hát) và thực hành (bài tập luyện thanh, các bài hát mẫu, video biểu diễn). Các tài liệu học có thể được số hóa dưới dạng video, âm thanh, bản nhạc điện tử, giúp học sinh học mọi lúc, mọi nơi và tự luyện tập; Tài liệu học tập cá nhân hóa: Mỗi học sinh có một cách học riêng, vì vậy, giáo trình cần được điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu và năng lực của từng học sinh. Việc sử dụng công nghệ sẽ giúp tạo ra những bài học cá nhân hóa, linh hoạt với nhiều mức độ khác nhau; Giáo trình tương tác: Kết hợp các phần mềm học tập tương tác, giúp học sinh vừa học vừa thực hành. Ví dụ, giáo trình có thể được thiết kế với các phần mềm hỗ trợ luyện giọng, kiểm tra khả năng cảm thụ âm nhạc, hoặc các bài tập thực hành kỹ thuật hát.
Việc sử dụng công nghệ giúp tạo ra những bài giảng sinh động và thú vị, đồng thời mở ra nhiều cơ hội học tập khác nhau cho học sinh, từ lý thuyết đến thực hành. Học sinh có thể tự học, tự thực hành và nhận phản hồi ngay lập tức nhờ các phần mềm và công cụ phân tích giọng hát. Học sinh có thể học từ xa, tham gia vào các lớp học trực tuyến mà không cần phải đến lớp học trực tiếp, giảm thiểu chi phí và thời gian di chuyển. Các công cụ công nghệ giúp học sinh tự luyện tập và kiểm tra năng lực của mình, từ đó phát triển được khả năng tự học và tự điều chỉnh trong quá trình học.
3. Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên
Việc nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên là một yếu tố quan trọng trong việc cải thiện chất lượng giáo dục nói chung và giảng dạy thanh nhạc nói riêng. Đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn cho giảng viên, đồng thời phát triển kỹ năng công nghệ thông tin và khuyến khích tham gia vào các khóa đào tạo chuyển đổi số, sẽ giúp giảng viên không chỉ đáp ứng được yêu cầu của nền giáo dục hiện đại mà còn nâng cao hiệu quả dạy học, từ đó mang lại lợi ích lớn cho học sinh và toàn bộ hệ thống giáo dục.
Giảng viên trong lĩnh vực thanh nhạc, cũng như các bộ môn khác, cần có kiến thức sâu rộng về lĩnh vực chuyên môn của mình. Tuy nhiên, trong bối cảnh giáo dục hiện đại, chỉ có kiến thức chuyên môn thôi là chưa đủ. Giảng viên cần được liên tục đào tạo và bồi dưỡng để nắm vững kiến thức cập nhật. Bởi thanh nhạc, giống như các ngành nghệ thuật khác, luôn có sự thay đổi và phát triển, từ các xu hướng âm nhạc mới đến các kỹ thuật biểu diễn hiện đại. Việc đào tạo giúp giảng viên cập nhật và làm mới kiến thức của mình, từ đó truyền đạt thông tin đúng và đầy đủ cho học sinh. Đồng thời, phát triển kỹ năng giảng dạy. Ngoài chuyên môn về thanh nhạc, giảng viên cần được đào tạo về phương pháp giảng dạy. Điều này bao gồm việc nắm vững các phương pháp sư phạm, cách thức tổ chức lớp học, kỹ năng giao tiếp và truyền cảm hứng cho học sinh. Đặc biệt, đội ngũ giảng viên cần có khả năng nghiên cứu và sáng tạo để họ có thể nghiên cứu, sáng tạo và phát triển phương pháp dạy học mới, đặc biệt trong bối cảnh kết hợp với công nghệ. Các khóa học chuyên sâu về các kỹ thuật thanh nhạc mới, phương pháp giảng dạy sáng tạo, hoặc các nghiên cứu về âm nhạc học, có thể tổ chức thường xuyên để giảng viên tiếp cận kiến thức mới. Các giảng viên có thể tham gia các chương trình trao đổi học thuật quốc tế, giúp họ học hỏi kinh nghiệm từ các nền giáo dục tiên tiến, áp dụng những mô hình giảng dạy hiện đại vào lớp học của mình.
Trong kỷ nguyên số, công nghệ thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Giảng viên cần trang bị những kỹ năng công nghệ cần thiết để có thể tận dụng các công cụ, phần mềm và nền tảng trực tuyến, phục vụ cho quá trình giảng dạy hiệu quả. Những kỹ năng này không chỉ giúp giảng viên dễ dàng áp dụng các công nghệ mới mà còn góp phần nâng cao trải nghiệm học tập cho học sinh, sinh viên.
Giảng viên cần được đào tạo và bồi dưỡng các kỹ năng về: Sử dụng phần mềm giảng dạy và học tập: Các phần mềm như Zoom, Google Meet cho việc giảng dạy trực tuyến, phần mềm soạn bài giảng đa phương tiện, công cụ quản lý học tập trực tuyến (LMS - Learning Management Systems) như Moodle, Canvas; Ứng dụng phần mềm và công cụ sáng tạo: Ví dụ như Audacity, GarageBand cho việc ghi âm và phân tích giọng hát, các công cụ như Kahoot, Quizizz giúp tạo bài kiểm tra và đánh giá tương tác với học sinh; Quản lý và chia sẻ tài liệu học tập: Các nền tảng như Google Drive, OneDrive hay các hệ thống thư viện số giúp giảng viên dễ dàng chia sẻ tài liệu học tập, bài giảng, bài tập với học sinh.
Bên cạnh đó, giảng viên có thể tham gia các khóa học nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Các khóa học này sẽ cung cấp cho giảng viên những kiến thức cơ bản và nâng cao về ứng dụng công nghệ vào giáo dục, từ việc tạo bài giảng trực tuyến đến việc đánh giá học sinh qua các công cụ công nghệ. Các hội thảo, buổi tập huấn chuyên sâu về sử dụng công nghệ trong giáo dục sẽ giúp giảng viên không chỉ nâng cao kỹ năng mà còn trao đổi kinh nghiệm, học hỏi từ các đồng nghiệp.
Chuyển đổi số trong giáo dục là quá trình tích hợp các công nghệ số vào tất cả các lĩnh vực hoạt động của giáo dục, từ việc quản lý học sinh, sinh viên, tổ chức lớp học đến phương pháp giảng dạy. Việc giảng viên tham gia vào các khóa đào tạo về chuyển đổi số sẽ giúp họ hiểu rõ về xu hướng chuyển đổi số trong giáo dục và cách thức ứng dụng vào thực tế giảng dạy. Xây dựng các chương trình học tập linh hoạt, kết hợp giữa giảng dạy trực tiếp và trực tuyến, mang lại hiệu quả học tập cao hơn.Tạo ra môi trường học tập số cho học sinh, nơi học sinh có thể tiếp cận tài liệu học tập, tham gia các hoạt động học tập tương tác từ xa.
Các giảng viên có thể được khuyến khích tham gia các khóa đào tạo, hội thảo chuyên sâu về chuyển đổi số trong giáo dục do các tổ chức giáo dục, công ty công nghệ hoặc các trường đại học tổ chức. Giảng viên có thể tham gia vào các cộng đồng học hỏi về chuyển đổi số trong giáo dục, trao đổi kinh nghiệm, tìm hiểu về các công nghệ và phương pháp mới.
Lợi ích của việc nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên được trang bị các kiến thức mới và kỹ năng công nghệ sẽ giúp họ áp dụng phương pháp giảng dạy hiệu quả hơn, tạo ra một môi trường học tập sáng tạo và linh hoạt cho học sinh. Việc kết hợp các công nghệ mới giúp giảng viên sáng tạo hơn trong việc xây dựng các bài giảng đa phương tiện, tổ chức các hoạt động học tập tương tác. Giảng viên có thể sử dụng công nghệ để đánh giá học sinh một cách chính xác và nhanh chóng, đồng thời tạo ra các bài kiểm tra, bài tập trực tuyến để học sinh có thể tham gia và tự kiểm tra kiến thức của mình. Việc nắm vững công nghệ giúp giảng viên dễ dàng thích ứng với các hình thức dạy học khác nhau, từ dạy học trực tiếp đến dạy học trực tuyến.
4. Tăng cường hợp tác nghiên cứu
Tăng cường hợp tác nghiên cứu không chỉ là một yêu cầu phát triển mang tính chiến lược, mà còn là động lực để đổi mới tư duy, nâng cao chất lượng đào tạo trong lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật, đặc biệt là các bộ môn như thanh nhạc.
Hợp tác với các đơn vị nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ để nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học. giúp cho các trường, khoa đào tạo nghệ thuật – như thanh nhạc – tiếp cận được các nguồn lực về nhân lực, tài chính, thiết bị, công nghệ và tri thức mới. Đặc biệt trong giai đoạn chuyển đổi số, sự kết nối với các doanh nghiệp công nghệ và viện nghiên cứu sẽ giúp giảng viên, học sinh tiếp cận nhanh chóng với các công nghệ giáo dục mới (EdTech) như: phần mềm phân tích giọng hát, nền tảng học trực tuyến, thư viện số, trí tuệ nhân tạo (AI) trong giảng dạy nghệ thuật.
Phối hợp với doanh nghiệp công nghệ để xây dựng các sản phẩm giáo dục số phục vụ đào tạo thanh nhạc, như phần mềm luyện giọng, công cụ đánh giá chất lượng giọng hát, mô phỏng biểu diễn ảo. Cùng nghiên cứu về xu hướng công nghệ trong giảng dạy nghệ thuật, xây dựng chương trình đào tạo kết hợp công nghệ, đánh giá hiệu quả của phương pháp học thanh nhạc qua nền tảng trực tuyến. Các doanh nghiệp có thể hỗ trợ cung cấp môi trường thực tế cho sinh viên thực tập, trải nghiệm kỹ năng biểu diễn, thu âm, sản xuất âm nhạc bằng công nghệ hiện đại.
Thông qua đó, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu của giảng viên và sinh viên, giúp tiếp cận xu hướng giáo dục quốc tế, không bị lạc hậu trong bối cảnh toàn cầu hóa và tạo điều kiện để sản phẩm nghiên cứu được ứng dụng thực tiễn, tăng giá trị cho nhà trường và đóng góp vào ngành giáo dục nghệ thuật nói chung.
Hội thảo khoa học quốc gia là diễn đàn quan trọng để giảng viên, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật gặp gỡ, trao đổi, chia sẻ kết quả nghiên cứu cũng như cập nhật những xu hướng mới trong khoa học, công nghệ và giáo dục. Đây cũng là cơ hội để quảng bá các sản phẩm nghiên cứu, chương trình giảng dạy, mô hình đào tạo của các cơ sở giáo dục nghệ thuật.
Cách tích hợp công nghệ vào giảng dạy các môn như thanh nhạc, múa, sân khấu… để tăng hiệu quả học tập và tiếp cận người học đa dạng. Đổi mới sáng tạo trong chương trình đào tạo: Các cách thức thiết kế giáo trình hiện đại, số hóa bài giảng, phát triển kỹ năng biểu diễn trên nền tảng công nghệ. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong quản lý đào tạo và phân tích năng lực học sinh trong nghệ thuật. Kết nối giữa học thuật và thực tiễn: Làm sao để các nghiên cứu có tính ứng dụng cao, phục vụ thực tế đào tạo và phát triển thị trường lao động ngành nghệ thuật – văn hóa...
5. Xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số
Trong bối cảnh giáo dục đang tiến tới chuyển đổi số toàn diện, việc xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số là yếu tố nền tảng, giữ vai trò quyết định trong việc hiện thực hóa các mục tiêu đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ và nâng cao chất lượng đào tạo. Đặc biệt trong lĩnh vực đào tạo thanh nhạc, nơi mà sự kết hợp giữa nghệ thuật và công nghệ đang ngày càng trở nên thiết yếu, việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật số cần được triển khai có hệ thống và phù hợp với đặc thù bộ môn.
Để đảm bảo việc giảng dạy và học tập hiệu quả trong môi trường số, các cơ sở đào tạo cần trang bị máy tính cấu hình mạnh để đáp ứng nhu cầu xử lý âm thanh, chỉnh sửa video, biên tập bài giảng đa phương tiện. Thiết bị thu âm, micro, sound card, tai nghe chất lượng cao phục vụ ghi âm, phân tích giọng hát, luyện tập và đánh giá biểu diễn. Loa phòng học, hệ thống trình chiếu, bảng tương tác để hỗ trợ việc dạy học trực tiếp kết hợp trình bày bài giảng đa phương tiện.
Đồng thời, phải đầu tư các phần mềm công nghệ đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật và tăng tính tương tác. Phần mềm luyện giọng, phân tích âm thanh: Như SingSharp, Vocal Pitch Monitor, Yousician – giúp học viên luyện cao độ, trường độ, phát âm chính xác, và nhận phản hồi tức thì. Phần mềm ghi âm, biên tập âm thanh: Audacity, GarageBand, FL Studio – dùng để ghi âm giọng hát, chỉnh sửa bản thu, phân tích kỹ thuật giọng. Phần mềm soạn nhạc, chép nhạc số hóa: Sibelius, MuseScore, Finale – phục vụ soạn bài tập luyện thanh, bài giảng lý thuyết âm nhạc. Việc sử dụng các phần mềm này không chỉ phục vụ giảng dạy mà còn giúp nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực thanh nhạc (ví dụ: phân tích đặc điểm âm sắc, xử lý kỹ thuật biểu diễn…).
Cùng với đó, cần phải xây dựng hệ thống quản lý học tập (LMS – Learning Management System). Hệ thống phần mềm này sẽ hỗ trợ tổ chức, quản lý và theo dõi quá trình học tập của người học như: Quản lý nội dung học tập: Bài giảng, video, tài liệu luyện thanh, bản nhạc, bài kiểm tra, phản hồi; Theo dõi tiến trình học: Giảng viên và học viên có thể dễ dàng đánh giá tiến độ, kết quả luyện tập, bài nộp, điểm số; Tăng tương tác: Cho phép học viên gửi bài thu âm, nhận nhận xét từ giáo viên, tham gia thảo luận, luyện tập nhóm; Tổ chức học tập linh hoạt: Học viên có thể học mọi lúc mọi nơi, phù hợp với đặc thù cá nhân hóa trong đào tạo nghệ thuật.
Một số LMS tiêu biểu có thể áp dụng: Moodle: Nền tảng mã nguồn mở, được tùy chỉnh linh hoạt theo nhu cầu từng bộ môn; Google Classroom: Dễ sử dụng, phù hợp cho các lớp học quy mô nhỏ đến trung bình; Canvas, Blackboard: Các nền tảng thương mại với khả năng tích hợp sâu công cụ đánh giá, phân tích học tập. Ngoài ra, có thể xây dựng LMS nội bộ tùy chỉnh riêng cho đặc thù đào tạo thanh nhạc, tích hợp hệ thống bài tập luyện thanh, nộp bài thu âm, lưu trữ video biểu diễn của học viên.
Cơ sở vật chất hiện đại giúp giảng viên truyền đạt hiệu quả hơn, học viên có điều kiện thực hành tốt hơn. Việc tích hợp công nghệ giúp hình thành môi trường học tập năng động, giàu tính tương tác và sáng tạo. Đồng thời, cơ sở hạ tầng hiện đại và đồng bộ giúp học viên có thể chủ động tiếp cận tài liệu học, luyện tập theo tốc độ riêng, gửi bài tập để được phản hồi nhanh chóng. LMS giúp theo dõi chính xác năng lực từng học viên, từ đó điều chỉnh nội dung dạy phù hợp. Trong điều kiện dịch bệnh hoặc học viên ở xa, LMS và thiết bị số cho phép duy trì tiến trình học tập không bị gián đoạn. Các thiết bị thu, phân tích âm thanh và phần mềm biên tập giúp hỗ trợ các đề tài nghiên cứu khoa học chuyên sâu trong thanh nhạc.Tạo điều kiện để số hóa tài liệu, xây dựng ngân hàng bài giảng, hệ thống tài nguyên học tập dùng chung.
Xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số là bước đi tất yếu để hiện đại hóa đào tạo nghệ thuật, đặc biệt trong các bộ môn như thanh nhạc, vốn có yêu cầu cao về âm thanh, tương tác và biểu diễn. Việc đầu tư hệ thống máy tính, thiết bị, phần mềm chuyên dụng, kết hợp với xây dựng LMS không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho dạy và học, mà còn nâng cao năng lực nghiên cứu, đổi mới phương pháp giảng dạy, và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực giáo dục văn hóa – nghệ thuật.
6. Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả học tập
Ngày nay, việc học tập ngày càng kết hợp giữa trực tiếp và trực tuyến (hybrid learning), do đó hình thức đánh giá cũng cần tương thích. Việc đánh giá trực tuyến giúp linh hoạt về thời gian, địa điểm, đồng thời lưu trữ được dữ liệu học tập theo thời gian để theo dõi tiến độ học viên.
Các hình thức đánh giá trực tuyến trong thanh nhạc: Gửi bài thu âm/video: Học viên gửi bài hát, bài luyện thanh được ghi âm/video để giảng viên chấm điểm, phản hồi cụ thể theo từng tiêu chí (cao độ, trường độ, phát âm, biểu cảm…); Kiểm tra lý thuyết trực tuyến: Qua hệ thống trắc nghiệm (Google Form, Moodle Quiz…) về kiến thức âm nhạc, kỹ thuật thanh nhạc, lịch sử âm nhạc…; Phản hồi qua video/ghi chú: Giáo viên có thể gửi nhận xét bằng giọng nói hoặc video để tăng tính cá nhân hóa; Tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng: Học viên phản hồi bài của nhau, tự phân tích bài biểu diễn của mình, tăng tính phản biện và tự nhận thức.
Việc đánh giá dựa trên các tiêu chí cụ thể và có thể đo lường được, như: Cao độ chính xác (% nốt đúng); Nhịp điệu; Kỹ thuật thở; Sự tiến bộ qua các lần luyện tập (ví dụ tăng dải quãng hát được, cải thiện độ ổn định của giọng); Thường dùng trong kiểm tra giữa kỳ, cuối kỳ hoặc đánh giá kỹ thuật. Đồng thời, kết hợp với việc đánh giá các yếu tố cảm xúc, biểu cảm, cá tính nghệ thuật, như: Cảm xúc khi biểu diễn; Khả năng thể hiện nhân vật (nếu hát opera, nhạc kịch); Sự sáng tạo, cá nhân hóa trong xử lý bài hát; Tinh thần học tập, thái độ, mức độ chuẩn bị. Có thể đánh giá qua nhật ký học tập, nhận xét bằng lời, video phân tích, hoặc phỏng vấn trực tiếp.
Sự đánh giá kết hợp này, giúp cho quá trình đánh giá được toàn diện hơn, không chỉ nhìn vào kỹ thuật mà còn ghi nhận nỗ lực, cá tính và tiến bộ của người học và phù hợp với bản chất nghệ thuật (nơi không phải mọi giá trị đều có thể đo bằng điểm số).
Sử dụng công cụ phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để theo dõi tiến độ và hiệu quả học tập ngày càng được quan tâm. Dữ liệu học tập (tần suất nộp bài, điểm số, nhận xét, mức độ tương tác, thời gian luyện tập…) nếu được hệ thống hóa sẽ trở thành công cụ mạnh mẽ để phân tích quá trình tiến bộ của học viên, dự báo rủi ro tụt hậu và gợi ý phương pháp hỗ trợ phù hợp.
LMS có khả năng thu thập và phân tích dữ liệu học tập như Moodle, Canvas có thể tự động đánh giá hiệu suất học tập, tạo biểu đồ thể hiện tiến trình và gợi ý các nội dung cần ôn tập. Một số phần mềm có thể dùng AI để phân tích độ cao, trường độ, tần suất sai sót trong giọng hát của học viên theo thời gian, từ đó đưa ra báo cáo tự động. Còn Dashboard quản lý lớp học: Giảng viên dễ dàng theo dõi sự tiến bộ của toàn lớp, lọc ra học viên cần hỗ trợ, hoặc học viên nổi bật.
Đổi mới phương pháp đánh giá kết quả học tập là một phần quan trọng trong quá trình hiện đại hóa giáo dục, đặc biệt trong các lĩnh vực nghệ thuật như thanh nhạc, nơi cần sự đánh giá linh hoạt, toàn diện và phản ánh sự tiến bộ cá nhân.
Bằng cách kết hợp hình thức trực tuyến – định tính – định lượng – dữ liệu lớn, việc đánh giá không chỉ còn là đo lường kiến thức hay kỹ năng tại một thời điểm, mà trở thành quy trình theo dõi và hỗ trợ sự phát triển liên tục của người học. Đây cũng là một bước chuyển từ tư duy “chấm điểm” sang tư duy “đồng hành học tập”.
7. Phát triển nguồn tài nguyên số cho đào tạo thanh nhạc
Phát triển nguồn tài nguyên số là giải pháp chiến lược để nâng cao chất lượng đào tạo thanh nhạc trong thời đại số. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu âm thanh, video chất lượng cao không chỉ hỗ trợ giảng dạy hiệu quả mà còn giúp học viên học tập chủ động, linh hoạt và trực quan hơn. Song song đó, phát triển ứng dụng di động chuyên biệt cho luyện tập thanh nhạc giúp cá nhân hóa quá trình học, theo dõi tiến độ rõ ràng, đồng thời tạo ra sự kết nối giữa công nghệ – nghệ thuật – giáo dục. Đây chính là hướng đi thiết thực trong hiện đại hóa giáo dục nghệ thuật và đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện của giáo dục Việt Nam.
Nguồn tài nguyên số hóa là kho dữ liệu có thể truy cập trực tuyến, được thiết kế chuyên biệt cho nhu cầu dạy và học thanh nhạc. Đây là công cụ bổ trợ giảng dạy trực tiếp, đồng thời đóng vai trò như một thư viện học liệu điện tử giúp học viên tự học, ôn luyện và nghiên cứu.
Các loại dữ liệu cần xây dựng: Bản thu âm – thu hình bài hát mẫu: Các bài hát, bài luyện thanh được thể hiện bởi giảng viên, nghệ sĩ chuyên nghiệp để học viên mô phỏng; Video giảng dạy kỹ thuật: Hướng dẫn cách lấy hơi, mở khẩu hình, xử lý kỹ thuật cao độ, biểu cảm, nhả chữ, v.v; Biểu diễn mẫu theo các phong cách: Từ cổ điển (opera, thính phòng) đến hiện đại (pop, jazz, dân gian…); Kho bài giảng lý thuyết âm nhạc: Ký xướng âm, cảm âm, phân tích tác phẩm, kỹ năng nghe – đọc – viết nhạc.
Yêu cầu về chất lượng: Âm thanh – hình ảnh phải đạt chuẩn cao để đảm bảo khả năng cảm thụ và mô phỏng của học viên; Dữ liệu cần được phân loại rõ ràng theo trình độ (cơ bản, nâng cao), thể loại, mục tiêu học tập; Có thể kèm phụ đề, bản nhạc số, phần phân tích kỹ thuật đi kèm giúp học viên hiểu sâu hơn.
Lợi ích của việc xây dựng dữ liệu là giảng viên có thể tái sử dụng và cá nhân hóa bài giảng cho từng nhóm học viên. Học viên chủ động luyện tập ngoài giờ học với tài nguyên phong phú, cập nhật. Hỗ trợ hiệu quả cho học sinh ở xa, học trực tuyến hoặc có lịch học linh hoạt.
Với sự phổ biến của smartphone, ứng dụng học thanh nhạc trên thiết bị di động trở thành công cụ hỗ trợ mạnh mẽ giúp học viên có thể luyện giọng mọi lúc, mọi nơi, theo dõi quá trình tiến bộ và giao tiếp với giảng viên hoặc hệ thống AI đánh giá. Ở đó, cần tập trung vào các chức năng thiết yếu như: Luyện cao độ, trường độ, phát âm với phản hồi tức thời bằng đồ thị hoặc phân tích giọng; Ghi âm và phát lại để học viên tự đánh giá và so sánh tiến bộ; Tích hợp bài luyện thanh có sẵn, theo cấp độ, với hướng dẫn rõ ràng; Theo dõi quá trình học tập: Lịch sử luyện tập, điểm số đánh giá, lời khuyên cải thiện; Tương tác: Gửi bài thu âm cho giảng viên phản hồi; hoặc chia sẻ trong cộng đồng học viên.
Nhà trường hoặc đơn vị đào tạo có thể thiết kế ứng dụng phù hợp với chương trình học riêng biệt, dễ tích hợp vào LMS (hệ thống quản lý học tập), góp phần xây dựng môi trường học tập số hiện đại, gắn bó lâu dài giữa học viên – nhà trường – công nghệ và mở rộng phạm vi tuyển sinh (online), phục vụ học viên không thể đến lớp trực tiếp.
8. Tăng cường hợp tác quốc tế
Trong bối cảnh toàn cầu hóa giáo dục, việc tăng cường hợp tác quốc tế không chỉ là một giải pháp phát triển chuyên môn, mà còn là chiến lược hội nhập toàn diện trong đào tạo thanh nhạc. Thông qua các chương trình trao đổi và hợp tác nghiên cứu, các cơ sở đào tạo có thể tiếp cận mô hình đào tạo tiên tiến, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và sinh viên và củng cố vị thế học thuật trong nước và quốc tế.Đây là hướng đi lâu dài, bền vững, và đặc biệt phù hợp với yêu cầu toàn cầu hóa giáo dục nghệ thuật trong thời đại số và hội nhập sâu rộng.
Các giảng viên tham gia chương trình trao đổi sinh viên, giảng viên với các trường đại học nước ngoài uy tín là cơ hội để trải nghiệm môi trường đào tạo quốc tế, từ đó nâng cao chuyên môn, kỹ năng biểu diễn và trình độ ngoại ngữ. Đồng thời, góp phần xây dựng chương trình đào tạo mang tính hội nhập, kết hợp hài hòa giữa nền tảng truyền thống và xu hướng hiện đại. Và mở rộng mạng lưới hợp tác, từ đó thu hút đầu tư, học bổng, chuyên gia quốc tế đến giảng dạy và biểu diễn.
Các cơ sở đạo tạo Thanh nhạc có thể triển khai các hình thức hợp tác như: Trao đổi học kỳ: Sinh viên học 1 học kỳ hoặc 1 năm tại trường đối tác với tín chỉ được công nhận lẫn nhau; Thực tập chuyên ngành quốc tế: Sinh viên tham gia các chương trình thực hành, biểu diễn tại các học viện âm nhạc nước ngoài; Giao lưu biểu diễn, tham gia masterclass: Giúp sinh viên tiếp cận nhiều phong cách biểu diễn và trường phái thanh nhạc khác nhau; Đưa giảng viên ra nước ngoài học tập/nghiên cứu và mời chuyên gia quốc tế đến giảng dạy, tập huấn ngắn hạn.
Thông qua những chương trình như vậy, sinh viên có cơ hội tiếp cận với kỹ thuật thanh nhạc chuẩn quốc tế, từ đó nâng cao năng lực nghề nghiệp và mở rộng cơ hội việc làm. Giảng viên được cập nhật các phương pháp giảng dạy tiên tiến, hỗ trợ đổi mới nội dung, phương pháp trong giảng dạy trong nước. Đây cũng là cơ hội để tăng cường uy tín và chất lượng đào tạo, nâng cao khả năng xếp hạng và công nhận quốc tế của cơ sở đào tạo.
Đẩy mạnh việc hợp tác nghiên cứu với các tổ chức quốc tế không chỉ giới hạn trong kỹ thuật hát mà còn trong những hoạt động chuyên sâu về âm sinh học (vocal acoustics), ứng dụng công nghệ trong giảng dạy, phát triển giáo trình số hóa và phân tích trường phái thanh nhạc theo từng vùng văn hóa. Hợp tác quốc tế mở ra cơ hội chia sẻ tri thức, đồng thực hiện các dự án nghiên cứu lớn, tăng khả năng xuất bản quốc tế.
Đồng thời việc hợp tác quốc tế hướng tới sự tham gia dự án nghiên cứu liên ngành: giữa âm nhạc – công nghệ – y học (ví dụ: nghiên cứu giọng hát kết hợp với trí tuệ nhân tạo hoặc sinh học giọng nói). Tổ chức hội thảo, tọa đàm quốc tế về giáo dục thanh nhạc hiện đại, bảo tồn di sản âm nhạc truyền thống. Thực hiện nghiên cứu so sánh giữa các phương pháp giảng dạy thanh nhạc của các trường phái (Bel Canto, Broadway, Eastern Vocal Art…). Kết hợp với tổ chức quốc tế như UNESCO, ABRSM, các viện âm nhạc châu Âu, Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản…Thông qua đó, để góp phần nâng cao vị thế học thuật của giảng viên và nhà trường trên bình diện quốc tế. Đồng thời, tạo ra các sản phẩm nghiên cứu ứng dụng thiết thực cho quá trình dạy và học (giáo trình, phần mềm hỗ trợ luyện thanh, công cụ đánh giá giọng…), góp phần làm giàu thêm tri thức toàn cầu về âm nhạc và giọng hát, đồng thời khẳng định bản sắc âm nhạc Việt Nam trên trường quốc tế.
9. Xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo trong nhà trường
Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện ngành giáo dục, việc xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo trong nhà trường trở thành một nhiệm vụ then chốt nhằm thúc đẩy năng lực tự học, tư duy sáng tạo và khả năng thích ứng với công nghệ của sinh viên. Với đặc thù đào tạo trong lĩnh vực thanh nhạc, nơi nghệ thuật và kỹ thuật luôn đan xen, đổi mới sáng tạo không chỉ thể hiện ở sản phẩm công nghệ mà còn ở cách tiếp cận, biểu đạt và phát triển cá nhân.
Trong công tác giáo dục tiên tiến cần phải khuyến khích sinh viên đề xuất ý tưởng mới trong việc ứng dụng công nghệ vào học tập. Sinh viên không chỉ là người tiếp nhận tri thức mà còn là chủ thể sáng tạo tri thức. Việc khuyến khích đề xuất ý tưởng giúp sinh viên phát huy tư duy độc lập và phản biện, tự tìm tòi, nghiên cứu và áp dụng công nghệ để giải quyết vấn đề học tập thực tiễn. Đồng thời tăng cường gắn kết quá trình học tập với kỹ năng công nghệ, khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo.
Giảng viên cần hướng dẫn sinh viên lên các dạng ý tưởng về thiết kế ứng dụng luyện thanh thông minh cho thiết bị di động, đề xuất nền tảng học tập tương tác (kết hợp video, phân tích giọng, AI đánh giá…), tạo bài giảng đa phương tiện hoặc nội dung ảo hóa (VR/AR) để hướng dẫn luyện thanh, xây dựng trang web chia sẻ tài nguyên thanh nhạc giữa sinh viên, giảng viên, hoặc lên ý tưởng sử dụng AI để phân tích lỗi khi hát, hoặc đánh giá khả năng biểu cảm, xử lý tác phẩm.
Các cơ sở đào tạo cần xây dựng cơ chế hỗ trợ cho sinh viên trong việc thành lập câu lạc bộ công nghệ và âm nhạc, nơi sinh viên có không gian thử nghiệm và trình bày ý tưởng; Cung cấp nguồn tài nguyên kỹ thuật (máy tính, phần mềm xử lý âm thanh, phòng thu mini…); Kết nối sinh viên với giảng viên hướng dẫn, doanh nghiệp công nghệ, hoặc các trung tâm khởi nghiệp trong lĩnh vực sáng tạo.
Đồng thời, các cơ sở đào tạo cũng định kỳ tổ chức các cuộc thi sáng tạo liên quan đến ứng dụng công nghệ trong thanh nhạc. Ở đó, các cuộc thi sáng tạo là sân chơi học thuật kết hợp công nghệ – nghệ thuật, kích thích sinh viên chuyển đổi từ ý tưởng sang hành động, từ sản phẩm cá nhân sang giải pháp cộng đồng, góp phần phát hiện và ươm mầm các tài năng công nghệ trong lĩnh vực âm nhạc – một lĩnh vực đang còn nhiều tiềm năng khai phá.
Ngoài ra, các cơ sở đào tạo cũng có thể tổ chức các cuộc thi về thiết kế phần mềm ứng dụng hỗ trợ luyện giọng, thi làm bài giảng điện tử, video hướng dẫn kỹ thuật hát theo phong cách cá nhân, cuộc thi sáng tạo nội dung thanh nhạc bằng công nghệ mới (deepfake âm thanh, mô phỏng biểu diễn AR/VR…), hay cuộc thi thiết kế ứng dụng AI đánh giá giọng hát, hỗ trợ người học tự luyện.
Qua những hoạt động cụ thể như vậy giúp cho sinh viên có cơ hội hiện thực hóa ý tưởng và được đánh giá, phản biện từ chuyên gia, tăng khả năng làm việc nhóm, kết hợp nghệ thuật và công nghệ – một xu hướng mới trong ngành sáng tạo, xây dựng hồ sơ cá nhân (portfolio) phong phú phục vụ việc học nâng cao hoặc nghề nghiệp. Đối với nhà trường, đó cũng là cơ hội để khẳng định vai trò tiên phong trong đổi mới đào tạo nghệ thuật, tăng tính hấp dẫn của chương trình đào tạo thanh nhạc đối với sinh viên thế hệ số và tạo môi trường học tập năng động, liên ngành, kích thích đổi mới toàn diện từ giảng dạy đến nghiên cứu.
Xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo trong nhà trường, đặc biệt trong lĩnh vực đào tạo thanh nhạc, là nền tảng để hình thành một thế hệ nghệ sĩ – nhà giáo – kỹ thuật viên âm nhạc có tư duy công nghệ, khả năng sáng tạo và tinh thần tự chủ trong học tập. Việc khuyến khích sinh viên đề xuất ý tưởng mới và tổ chức các cuộc thi sáng tạo không chỉ tạo điều kiện phát triển kỹ năng cá nhân mà còn góp phần định hình mô hình giáo dục nghệ thuật hiện đại, mở, tích hợp và phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.
Bằng cách thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, các đơn vị đào tạo có thể đẩy mạnh việc đổi mới công tác nghiên cứu khoa học gắn với chuyển đổi số trong đào tạo Thanh nhạc, đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Điều này sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, tăng cường khả năng cạnh tranh của nhà trường trên trường quốc tế và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội đối với nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật nói chung và thanh nhạc nói riêng.
