Trong bài nói chuyện tại Hội nghị thảo luận dự thảo Luật Hôn nhân - Gia đình (tháng 1-1959), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Rất quan tâm đến gia đình là đúng và nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt, gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình.” Lời dạy của Người cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị, như một kim chỉ nam soi đường cho mọi chủ trương, chính sách về phát triển con người, văn hóa, và xã hội của đất nước ta.
Thấm nhuần tư tưởng đó, ngày 4/5/2001, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 72/2001/QĐ-TTg về ngày Gia đình Việt Nam. Quyết định nêu rõ: Lấy ngày 28/6 hàng năm là ngày Gia đình Việt Nam, nhằm đề cao trách nhiệm lãnh đạo các ngành, các cấp, các đoàn thể và tổ chức xã hội cùng toàn thể các gia đình thường xuyên quan tâm xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, đẩy mạnh công tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Có thể nhận thấy rằng, mối quan hệ khăng khít giữa nước - làng - nhà là một đặc điểm tiêu biểu tạo dựng nên nhiều đức tính riêng của cộng đồng dân tộc Việt Nam. Như cụ Phan Bội Châu đã khẳng định khi nói về vai trò của gia đình: “Nước là một cái nhà lớn, nhà là một cái nước nhỏ.” Gia đình là tế bào của xã hội, là nơi nuôi dưỡng đạo lý, lối sống, nhân cách và tinh thần dân tộc. Gia đình hòa thuận thì làng xã bình yên, xã hội vững mạnh, quốc gia mới phồn vinh.
Chính vì vậy, Ngày Gia đình Việt Nam năm 2025 với chủ đề “Gia đình hạnh phúc - Quốc gia thịnh vượng” không chỉ là thông điệp nhân văn, sâu sắc của Đảng và Nhà nước, mà còn là lời hiệu triệu toàn dân cùng hướng về giá trị gia đình như một điểm tựa tinh thần, một trụ cột văn hóa. Việc đặt gia đình ở vị trí trung tâm là chiến lược dài hạn để phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, củng cố nền tảng đạo đức xã hội, góp phần vào sự phát triển toàn diện và bền vững của quốc gia trong kỷ nguyên mới.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, quá trình giao lưu và hội nhập quốc tế sâu rộng đã mang lại cho gia đình Việt Nam nhiều cơ hội phát triển về kinh tế, học tập, tiếp cận và giao lưu với các nền văn hóa tiên tiến, văn minh của các nước. Tuy nhiên, song hành với đó là không ít thách thức thử thách bản lĩnh của cấu trúc gia đình, điển hình như: sự mai một các giá trị truyền thống, lối sống thực dụng, áp lực kinh tế, các mối quan hệ gia đình lỏng lẻo, tỷ lệ ly hôn gia tăng, và sự xâm lấn của văn hóa ngoại lai không phù hợp. Những yếu tố này đang từng bước làm lung lay nền tảng gia đình nếu không được nhận diện và điều chỉnh kịp thời.
Đứng trước những thách thức đó, việc bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa gia đình Việt trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, làm giàu văn hóa trong quá trình giao lưu nhưng phải giữ được cái hồn cốt, tinh túy của gia đình Việt Nam. Đó là việc gìn giữ “gia đạo, gia phong, gia lễ”. Gia đạo, gia phong ở đây không phải là những lề lối, phép tắc theo khuôn mẫu cứng nhắc áp đặt, mà là đạo đức của gia đình như đạo hiếu, đạo ông bà, đạo cha con, đạo vợ chồng, đạo anh em. Gia lễ là phép ứng xử của con người theo một nguyên tắc có tôn ti trật tự theo lễ tiết, gia lễ không đơn thuần là hình thức thờ phụng, thờ cúng tổ tiên mà là sự biểu hiện sâu sắc mối liên kết tâm linh giữa các thế hệ, là chất keo kết nối cội nguồn văn hóa với hiện tại và tương lai. Những điều đó là cơ sở xây dựng tư tưởng, đạo đức lối sống tốt đẹp, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh từ trong mỗi gia đình, lấy gia đình làm "pháo đài" chống lại sự xâm nhập của các tệ nạn xã hội và những tác động xấu từ mặt trái của cơ chế thị trường.
Với mục tiêu xây dựng gia đình văn hóa là vừa phải kế thừa và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của gia đình Việt Nam, vừa kết hợp với những giá trị tiên tiến của gia đình hiện đại để phù hợp với sự vận động phát triển tất yếu của xã hội, công cuộc xây dựng “Gia đình hạnh phúc - Quốc gia thịnh vượng” cần tập trung vào một số yếu tố then chốt sau:
Thứ nhất, xây dựng vững chắc liên kết nước - làng - nhà.
Gia đình không tồn tại độc lập, mà luôn nằm trong mối quan hệ hữu cơ với cộng đồng làng xã và quốc gia. Việc củng cố sợi dây liên kết truyền thống nước - làng - nhà sẽ tạo nên thế trận bền vững, giúp gia đình vừa là nơi gìn giữ bản sắc văn hóa, vừa là tế bào sống góp phần vào sự phát triển hài hòa của xã hội hiện đại. Mỗi gia đình sống có nghĩa, có tình, có trách nhiệm với cộng đồng, cũng là đang góp phần xây dựng quốc gia ổn định và bền vững.
Thứ hai, vai trò dẫn dắt của Đảng, Nhà nước trong xây dựng và bảo vệ gia đình.
Sự phát triển bền vững của gia đình cần được đặt trong tổng thể chiến lược phát triển quốc gia. Vai trò lãnh đạo, định hướng của Đảng và sự bảo hộ, hỗ trợ bằng chính sách của Nhà nước trong các lĩnh vực hôn nhân - gia đình, y tế, giáo dục và an sinh xã hội là nền tảng để gia đình Việt Nam thích ứng linh hoạt, vững vàng trước biến động của thời đại.
Thứ ba, phát huy vai trò chủ động, kiến tạo của mỗi gia đình trong bối cảnh mới.
Gia đình cần được nhìn nhận không chỉ là nơi “an cư” mà còn là nơi “lập nghiệp”, “nuôi dưỡng công dân toàn cầu” trong thời đại hội nhập. Mỗi gia đình phải là một trung tâm học tập, rèn luyện và sáng tạo, nơi các thành viên cùng nhau nâng cao nhận thức, tri thức, kỹ năng để thích ứng với môi trường kinh tế - xã hội không ngừng thay đổi. Từ chỗ bị động tiếp nhận, các gia đình cần chủ động hơn trong ứng xử văn hóa, ứng phó trước thách thức của công nghệ số, mạng xã hội và lối sống toàn cầu hóa.
Tựu chung lại, muốn quốc gia phát triển bền vững thì mỗi gia đình phải là một nền móng vững chắc, nơi không chỉ nuôi dưỡng yêu thương mà còn hun đúc trách nhiệm, nghĩa tình và nhân cách. Mỗi hành động chăm lo cho gia đình hôm nay chính là một viên gạch xây nên tương lai của đất nước ngày mai. Và từ trong mỗi tổ ấm nhỏ, niềm tin vào sự thịnh vượng của một “nhà lớn” - Tổ quốc Việt Nam sẽ được thắp lên, mạnh mẽ và bền bỉ qua từng thế hệ.
