Khi chứng kiến cảnh bà con, những người đồng bào của mình chịu cảnh đau thương vì thiên tai, cả nước đã đứng lên quyên góp bằng rất nhiều các hình thức khác nhau, với mục đích cuối cùng là đem đến sự hy vọng, cái tình cho những người dân vùng lũ, những người đồng bào có chung màu da. Tuy nhiên, trong việc quyên góp ủng hộ đồng bào, đã xảy ra tình trạng, một số người đã phóng đại sự quyên góp của bản thân khi họ chỉ ủng hộ 1 đồng, nhưng họ lại công bố lên đến 100 đồng, thậm trí, có người còn nói vống lên tới cả tỷ đồng, hoặc không ủng hộ đồng nào những vẫn khoe với bàn dân thiên hạ là đã ủng hộ.
Vậy, dưới góc nhìn pháp lý, hành vi của những người ủng hộ ít nhưng nói ủng hộ nhiều, hay không ủng hộ nhưng nói là ủng hộ có vi phạm pháp luật? Chúng ta cùng tìm hiểu.
Kêu gọi ủng hộ hay chỉ là vỏ bọc để thực hiện hành vi phạm pháp?
Khi các cơn bão đi qua, hậu quả để lại là vô cùng tan thương cho đồng bào, nhân dân những vùng chịu thiên tai, do vậy, sự ủng hộ, quyên góp giúp đỡ từ người dân cả nước luôn là điều thiêng liêng thể hiện tình người, tình dân tộc, tuy nhiên, việc kêu gọi quyên góp ủng hộ đã đang là vấn đề nhức nhối trong xã hội hiện nay, khi những cá nhân, thậm trí tổ chức, họ tự đứng ra kêu gọi ủng hộ, nhưng sự thật là những đồng tiền được mọi người quyên góp có đến được tay người dân vùng lũ, vùng bị thiên tai hay không, vẫn là câu hỏi hóc búa mà chưa có lời giải thoả đáng.
Đặc biệt, là những người có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội, những diễn viên, MC, những người nổi tiếng, họ tự đứng ra kêu gọi đóng góp, ủng hộ đồng bào bão lụt. Rất nhiều người dân, vì sự tin tưởng những đóng góp của mình sẽ đến được đích cần đến, nên họ đã tin tưởng gửi tiền ủng hộ vào các tài khoản cá nhân được tạo ra từ những người kêu gọi, tuy nhiên, thực chất, những đồng tiền đó đã đi đâu thì chỉ có những người trong cuộc mới nắm rõ. Trên thực tế, đã có rất nhiều người kêu gọi ủng hộ, họ đứng ra chứng minh sự trong sạch trong việc xử lý những số tiền trong tài khoản đứng tên mình, như việc sao kê tài khoản công khai số tiền, lấy xác nhận tại các địa phương nơi họ đến ủng hộ… nhằm mục đích chứng minh sự trong sạch, tuy nhiên, toàn bộ số tiền ủng hộ thực chất có đến được với đồng bào gặp khó khăn hay chỉ là 1 phần trong số đó thôi, vẫn là câu chuyện muôn thủa tại Việt Nam thời gian gần đây.
Chính vì sự thật theo kiểu “gian gian diu díu mật mờ”, mà Cơ quan nhà nước có thẩm quyền tại các địa phương đã phải lên tiếng, cũng như thực hiện các biện pháp nghiệp vụ theo quy định để đưa ra ánh sáng rất nhiều vụ việc kêu gọi ủng hộ từ những cá nhân, tổ chức, một phần cũng là để chứng minh sự “oan ức” của một số người có ảnh hưởng, một phần cũng thiết lập lại cách thức ủng hộ sao cho phù hợp và hợp pháp khi những đồng tiền ủng hộ sẽ đến được tay những người gặp khó khăn. Bên cạnh đó, núp dưới vỏ bọc của việc kêu gọi ủng hộ, sẽ là không gian cực kỳ lý tưởng cho hoạt động tội phạm thực hiện hành vi lừa đảo để chiếm đoạt tiền, tài sản.
Hẳn chúng ta còn nhớ, cơn bão lịch sử số 3 năm 2024, rất nhiều địa phương đã chịu ảnh hưởng rất nặng từ cơn bão, một trong số đó, là tỉnh Quảng Ninh. Lợi dụng việc kêu gọi ủng hộ, một số đối tượng lừa đảo đã xây dựng fanpage giả mạo Hội Chữ thập đỏ tỉnh Quảng Ninh lừa đảo kêu gọi quyên góp, ủng hộ. Tỉnh Phú Thọ, sau sự cố sập cầu Phong Châu khiến nhiều người mất tích, trên mạng xã hội xuất hiện trang fanpage giả mạo Ủy ban MTTQ huyện Lâm Thao để lừa đảo, bằng cách kêu gọi quyên góp, ủng hộ cho các gia đình bị ảnh hưởng bởi sự cố sập cầu. Tại tỉnh Yên Bái cũng xuất hiện một số cá nhân sử dụng hình ảnh, thông tin tại các địa điểm bị thiệt hại do bão, lũ gây ra đăng tin trên trang Zalo, Facebook để lừa đảo bằng cách kêu gọi người hảo tâm gửi đồ ăn, đồ dùng thiết yếu, gửi tiền ủng hộ.
Mới đây nhất, Uỷ ban mặt trật tổ quốc kêu gọi sự ủng hộ của toàn thể những cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước ủng hộ cho đồng bào những vùng bị lũ lụt. Rất nhiều những cá nhân, cơ quan, tổ chức đã đóng góp tấm lòng hảo tâm gửi đến bà con những vũng bị thiên tai thông qua số tài khoản của Uỷ ban mặt trận, tuy nhiên, việc ủng hộ này đã bị 1 số những thành phần, trong đó, có cả những người có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội “làm màu”, họ có ủng hộ, nhưng số tiền không như chúng ta thấy khi họ chia sẻ, có những người chỉ ủng hộ 1 đến 2 triệu nhưng lại chia sẻ ủng hộ đến cả trăm triệu, thậm trí cả tỷ đồng.
“Cháy nhà mới ra mặt chuột”, Uỷ ban mặt trận tổ quốc, sau thời gian kêu gọi, đã tiến hành sao kê chi tiết tài khoản, công khai trên các phương tiện truyền thông, và việc này đã làm cho rất nhiều người “vỡ trận”, họ vội vã gửi thêm tiền vào tài khoản ủng hộ cho đúng với số tiền mà họ đã công bố trước đó.
Quy định của pháp luật
Những cá nhân ủng hộ nhưng số tiền ủng hộ không đúng như những gì họ nói, hoặc không ủng hộ nhưng nói là ủng hộ, nếu chúng ta chiếu theo quy định của pháp luật, sẽ thấy việc làm của những người này đã vô hình chung vi phạm quy định mà có lẽ, chính bản thân họ cũng chưa hiểu, cũng như chưa biết về vi phạm đó.
Tại nghị định số 122 năm 2021 của Chính phủ quy định về việc xử phạt hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ… thì hành vi lợi dụng hoạt động kêu gọi từ thiện, ủng hộ, cứu trợ để chiếm đoạt tài sản nhưng chưa đủ yếu tố để truy cứu trách nhiệm hình sự thì sẽ xử phạt hành chính, tuỳ theo từng mức độ mà số tiền phạt sẽ khác nhau. Ngoài ra, sẽ áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc bồi hoàn lại số tiền, hàng cứu trợ bị hư hỏng, thất thoát do thực hiện hành vi vi phạm. Buộc nộp lại số lợi ích bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm.
Bộ luật hình sự năm 2015 quy định, nếu cá nhân, tổ chức ngay từ đầu đã dùng thủ đoạn gian dối, chủ động lên kế hoạch kêu gọi từ thiện, ủng hộ, cứu trợ nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, với khung hình phạt cao nhất lên đến tù chung thân. Bên cạnh đó, nếu ban đầu cá nhân, tổ chức kêu gọi quyên góp tiền từ thiện, ủng hộ, cứu trợ không có mục đích chiếm đoạt tài sản, nhưng khi có được tiền từ việc quyên góp, ủng hộ thì dùng thủ đoạn gian dối (như làm giả sao kê, không chuyển đủ số tiền đã nhận được) nhằm mục đích chiếm đoạt tài sản, thì hành vi này, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, và khung hình phạt cao nhất là 20 năm tù.
Như vậy, chúng ta có thể thấy, việc không công tâm, gian dối để khoe “lòng bao dung và nhân ái” của những người thích “sống ảo” sẽ phải trả những cái giá đắt, khi họ đã vi phạm các quy định của pháp luật. Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, họ sẽ căn cứ vào tình tiết, mức độ, nguyên nhân, hậu quả từ những hành vi của những cá nhân, tổ chức sai phạm để có thể xử phạt vi phạm hành chính, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, và đây sẽ là lời cảnh tỉnh có sức nặng lớn đối với những ai đã, đang, cũng như sẽ có ý định lợi dụng việc thực hiện tinh thần tương thân, tương ai để khoe mẽ về lối sống tốt đời, đẹp đạo, nhưng thật chất lại không như những gì họ làm.
