Mỗi bia Tiến sĩ đều ghi chép những thông tin quan trọng về tên tuổi, quê quán, năm thi, và thành tích của các tiến sĩ. Đặc biệt, nội dung văn bia còn có những bài ký do các danh sĩ nổi tiếng chắp bút, vừa tôn vinh người đỗ đạt, vừa khuyến khích sĩ tử rèn luyện đức hạnh và tài năng. Điều này giúp các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về lịch sử các triều đại, sự phát triển của nền giáo dục khoa cử, cũng như những tư tưởng triết lý giáo dục thời bấy giờ.
Bia Tiến sĩ là biểu tượng của tư tưởng Nho giáo, đề cao sự học, nơi mà tri thức và đạo đức được đặt lên hàng đầu. Chúng khẳng định truyền thống tôn sư trọng đạo, khuyến khích học hành và cầu tiến trong xã hội cổ truyền của dân tộc. Đây cũng là một trong những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam duy trì và phát triển truyền thống hiếu học qua nhiều thế hệ.
Các bài văn bia được viết bằng chữ Hán với lối hành văn trang trọng, súc tích, thể hiện sự tinh tế của ngôn ngữ cổ điển. Mỗi bài ký đều mang đậm tính nhân văn, chứa đựng những triết lý sâu sắc về đạo làm người, tinh thần cầu học và trách nhiệm của trí thức đối với xã hội. Điều này không chỉ giúp bảo tồn một phần quan trọng của văn hóa ngôn ngữ mà còn phản ánh tư tưởng giáo dục của cha ông.
Những tấm bia không chỉ ghi danh học trò thành đạt mà còn là nguồn động viên, nhắc nhở thế hệ trẻ về giá trị của tri thức và những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc học tập. Chúng khích lệ tinh thần phấn đấu của những ai còn đang đi trên con đường học vấn, giúp lan tỏa ý chí vươn lên trong xã hội.
Bia Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám không chỉ có giá trị nội dung mà còn mang vẻ đẹp nghệ thuật độc đáo. Mỗi tấm bia được chế tác từ đá xanh, khắc chữ tinh xảo với những đường nét sắc sảo, trang trí hoa văn tao nhã. Các bia được đặt trên lưng rùa – một biểu tượng của sự trường tồn và trí tuệ trong văn hóa phương Đông. Sự kết hợp giữa nghệ thuật chạm khắc, thư pháp và ý nghĩa biểu tượng đã tạo nên một di sản văn hóa đặc sắc.
Bên cạnh đó, kỹ thuật chế tác bia đá thời kỳ này rất tinh xảo, thể hiện tay nghề điêu luyện của những nghệ nhân. Những đường nét trên bia không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn phản ánh trình độ phát triển của nghệ thuật điêu khắc cổ truyền Việt Nam.
Với những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa và giáo dục, năm 2010, 82 bia Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới thuộc chương trình Ký ức thế giới. Điều này không chỉ khẳng định tầm quan trọng của bia Tiến sĩ trong kho tàng di sản Việt Nam mà còn nâng tầm giá trị văn hóa Việt trên trường quốc tế.
82 bia Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám không chỉ là những tấm bia ghi danh mà còn là biểu tượng của trí tuệ, truyền thống giáo dục và lòng hiếu học của dân tộc Việt Nam. Chúng mang giá trị lịch sử sâu sắc, phản ánh tinh thần tôn vinh nhân tài của người xưa, đồng thời là bài học quý giá cho các thế hệ sau về ý chí học tập và cống hiến cho xã hội. Đây không chỉ là niềm tự hào của riêng Hà Nội mà còn của cả dân tộc Việt Nam, góp phần khẳng định vị thế của nền văn hóa Việt Nam trên bản đồ di sản thế giới.
