Sinh ra tại mảnh đất Quỳnh Lưu, Nghệ An vào ngày 15 tháng 8 năm 1949, nhạc sĩ Nguyễn An Thuyên đã mang trong mình dòng chảy âm nhạc dân gian xứ Nghệ từ thuở thiếu thời. Con đường nghệ thuật của ông bắt đầu một cách bài bản sau khi tốt nghiệp Trường Văn hóa nghệ thuật Nghệ An năm 1967 và về công tác tại Ty Văn hóa tỉnh nhà. Năm 1975, ông khoác áo lính, và hai năm sau đó, ông gắn bó với Đoàn Văn công Quân khu 4, nơi tài năng âm nhạc của ông tiếp tục được nuôi dưỡng và phát triển trong môi trường quân đội.
Khát khao học hỏi và nâng cao trình độ chuyên môn đã đưa ông đến với Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) từ năm 1981 đến 1988. Sau khi tốt nghiệp, với kiến thức âm nhạc vững vàng, ông về công tác tại Phòng Văn nghệ Quân đội. Một chương mới trong sự nghiệp của nhạc sĩ An Thuyên mở ra vào tháng 8 năm 1992 khi ông chuyển công tác về Trường Đại học Văn hóa - Nghệ thuật Quân đội. Với tâm huyết và tài năng quản lý, chỉ một năm sau, ông được bổ nhiệm làm Hiệu trưởng nhà trường, góp phần quan trọng vào việc đào tạo nhiều thế hệ nghệ sĩ tài năng cho quân đội và đất nước.
Đỉnh cao trong sự nghiệp binh nghiệp của người nhạc sĩ tài hoa là vào ngày 2 tháng 1 năm 2008, khi ông vinh dự trở thành nhạc sĩ đầu tiên được phong quân hàm Thiếu tướng Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây là sự ghi nhận đặc biệt cho những đóng góp không mệt mỏi của ông trên cả hai mặt trận: nghệ thuật và quân sự.
Nhắc đến An Thuyên là nhắc đến một nhạc sĩ có khả năng đặc biệt trong việc khai thác và phát triển tinh hoa âm nhạc dân gian, nhất là dân ca Nghệ Tĩnh. Bắt đầu được công chúng biết đến rộng rãi từ ca khúc "Em chọn lối này" (sáng tác khoảng năm 1971), ông đã để lại một gia tài âm nhạc đồ sộ với hàng loạt tác phẩm ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng. Những ca khúc như "Đêm nghe hát đò đưa nhớ Bác", "Hành quân lên Tây Bắc", "Thơ tình của núi", "Huế thương", "Neo đậu bến quê", "Mẹ Việt Nam anh hùng", "Ca dao em và tôi", "Chiều sông Thương", "Tiếng đàn Balalaika trên sông Đà", "Hà Tĩnh mình thương"... đã trở thành một phần ký ức âm nhạc của nhiều thế hệ người Việt. Giai điệu của ông thường ngọt ngào, sâu lắng, thấm đẫm tình yêu quê hương, đất nước, tình đồng đội và hình ảnh người mẹ Việt Nam anh hùng.
Không chỉ thành công với ca khúc, nhạc sĩ An Thuyên còn mở rộng sức sáng tạo sang các lĩnh vực khác như viết nhạc cho kịch hát ("Trương Chi", "Đôi đũa kim giao"...), khí nhạc (nổi bật là "Concerto cho sáo và dàn nhạc giao hưởng"), nhạc phim và âm nhạc cho khoảng 60 vở diễn sân khấu thuộc các loại hình kịch nói, tuồng, chèo.
Những cống hiến của ông đã được Đảng, Nhà nước, Quân đội và giới chuyên môn ghi nhận bằng nhiều giải thưởng cao quý, trong đó có Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2007, nhiều giải thưởng âm nhạc toàn quốc và của Bộ Quốc phòng, cùng các huân chương như Huân chương Lao động hạng Ba, Huân chương Chiến công hạng Nhất.
Ngày 3 tháng 7 năm 2015, trái tim người nhạc sĩ - chiến sĩ tài hoa ngừng đập tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 do chứng nhồi máu cơ tim cấp. Dù Thiếu tướng, nhạc sĩ An Thuyên đã đi xa, nhưng những giai điệu mượt mà, sâu lắng, nặng tình quê hương đất nước của ông sẽ mãi còn neo đậu trong tâm hồn người yêu nhạc Việt Nam.
