Bắt nguồn từ quan niệm về sự hài hòa giữa con người và môi trường xung quanh thông qua việc điều hướng các dòng năng lượng tự nhiên, phong thủy - với ý nghĩa cốt lõi là "gió và nước" - tin rằng địa hình và các dòng chảy có thể dẫn dắt "Khí", một dạng năng lượng vũ trụ. Lịch sử của phong thủy kéo dài hàng ngàn năm, với những bằng chứng ứng dụng sơ khai được tìm thấy từ các nền văn hóa Ngưỡng Thiều và Hồng Sơn. Ban đầu, khi chưa có la bàn, người xưa đã vận dụng kiến thức thiên văn để xác định phương hướng, như việc xây cửa nhà tại khu định cư Bán Pha (khoảng 4000 TCN) thẳng hàng với chòm sao Doanh Thất nhằm tối ưu hóa ánh sáng mặt trời.
Các công trình kiến trúc quan trọng như cung điện, kinh đô, và cả lăng mộ qua các triều đại Trung Hoa, từ Nhị Lý Đầu đến nhà Chu, đều được cho là đã tuân thủ các nguyên tắc phong thủy, được hệ thống hóa trong các thư tịch cổ như "Khảo Công Ký" và "Lỗ Ban Kinh". Nền tảng của thực hành này hình thành từ hơn 3.500 năm trước, với các công cụ ban đầu như kim biểu (đo bóng nắng), bàn thiên văn "liuren", trước khi la bàn từ ra đời và trở thành công cụ không thể thiếu bên cạnh thước phong thủy sau này. Mối liên hệ mật thiết với thiên văn học thể hiện qua việc quan sát các vì sao để xác định trục Bắc-Nam cho các công trình.
Theo thời gian, vai trò của phong thủy cũng biến đổi. Từ chỗ gắn liền với tầng lớp cai trị và các quyết định mang tính chính trị, sau thời nhà Tống, nó dần trở nên phổ biến trong dân chúng như một hoạt động mang tính cá nhân hơn. Phong thủy đặc biệt thịnh hành vào cuối thời nhà Thanh, thậm chí còn được sử dụng như một công cụ ngầm chống lại ảnh hưởng ngoại lai trong thời kỳ Trung Quốc bị xâm lấn. Dù trải qua giai đoạn bị đàn áp dưới thời Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, phong thủy vẫn tồn tại và hồi sinh mạnh mẽ sau chính sách Cải cách Mở cửa, thích ứng với bối cảnh kinh tế thị trường và chủ nghĩa cá nhân.
Các khái niệm cơ bản của phong thủy xoay quanh việc quản lý "Khí" để tối đa hóa năng lượng tốt (sinh khí), từ đó cải thiện vận may và đạt được sự hài hòa, dễ chịu (thư phục). Niềm tin vào việc may mắn và xui xẻo (cát hung) không phải là ngẫu nhiên mà có thể chi phối được là trọng tâm của thực hành này. Phong thủy truyền thống cũng có nguồn gốc sâu xa từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tin rằng việc chọn nơi chôn cất phù hợp có thể ảnh hưởng đến hậu thế.
Ngày nay, phong thủy đã vượt ra khỏi biên giới Trung Quốc, trở nên phổ biến ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là từ sau những năm 1970. Nó được ứng dụng rộng rãi trong thiết kế nội thất, kiến trúc, kinh doanh, bất động sản và cả trong các lựa chọn cá nhân như tìm kiếm sự an tâm, chữa bệnh hay tạo không gian sống thư thái. Các "chuyên gia tư vấn phong thủy" và các khóa học chuyên nghiệp về lĩnh vực này cũng xuất hiện ngày càng nhiều, như tại Singapore Polytechnic, thu hút sự tham gia của các chuyên gia từ nhiều ngành nghề. Thậm chí các tập đoàn lớn như Walt Disney cũng ghi nhận yếu tố này khi điều chỉnh thiết kế công viên Hong Kong Disneyland.
Tuy nhiên, sự phổ biến của phong thủy đi kèm với những chỉ trích mạnh mẽ từ cộng đồng khoa học và triết học. Phong thủy bị xác định là phi khoa học và giả khoa học, với lập luận rằng nó đưa ra những tuyên bố về cách thế giới vận hành mà không thể kiểm chứng bằng phương pháp khoa học. Việc thiếu bằng chứng thực nghiệm về hiệu quả của phong thủy là một trong những điểm bị phê phán gay gắt nhất. Học giả Stuart Vyse gọi đây là "một hình thức mê tín dị đoan rất phổ biến", và nó cũng đối mặt với những chỉ trích về việc bị thương mại hóa quá mức hoặc diễn giải sai lệch so với lý thuyết gốc.
Dù vậy, một số nhà nghiên cứu từ các lĩnh vực khác như sinh thái cảnh quan, kiến trúc, địa lý vẫn tìm hiểu phong thủy dưới góc độ di sản văn hóa, kiến trúc truyền thống hoặc các giá trị tiềm ẩn về tính bền vững (ví dụ qua các "khu rừng phong thủy").
Nhìn chung, phong thủy vẫn tồn tại như một hiện tượng văn hóa - xã hội phức tạp, nơi niềm tin truyền thống, nhu cầu tâm linh và các ứng dụng thực tiễn trong đời sống hiện đại song hành cùng những tranh cãi và sự hoài nghi từ góc độ khoa học.
