Cụ Đào Duy Anh không có cơ hội học cao hơn như nhiều học giả khác, nhưng bằng cấp không phải là giới hạn của cụ. Với tấm bằng Thành chung – một chứng chỉ giáo dục cao cấp thời bấy giờ, cụ bắt đầu sự nghiệp của mình trong vai trò một giáo viên tại Quảng Bình. Đây cũng là nơi mà cụ bước chân vào con đường nghiên cứu và làm báo, đặc biệt là khi trở thành thư ký tòa soạn của tờ Tiếng Dân, dưới sự lãnh đạo của cụ Huỳnh Thúc Kháng.
Cụ Đào Duy Anh (ngồi trên ghế) khi còn trẻ
Năm 1928, Đào Duy Anh đã sáng lập Quan Hải Tùng Thư, một loạt sách phổ thông về khoa học xã hội, cộng tác cùng những trí thức hàng đầu như Võ Liêm Sơn, Trần Đình Nam, và Phan Đăng Lưu. Dự án này đã tạo ra những tác phẩm đáng giá như Lịch sử các học thuyết kinh tế và Phụ nữ vận động, góp phần nâng cao nhận thức xã hội và khơi dậy tinh thần yêu nước.
Không dừng lại ở đó, cụ Đào Duy Anh còn là tác giả của nhiều từ điển giá trị, bao gồm Hán-Việt từ điển (1932) và Pháp-Việt từ điển (1936). Cụ cũng biên soạn và chú giải các tác phẩm lịch sử quan trọng của Việt Nam và Trung Hoa, như Việt Nam văn hóa sử cương và Lịch triều hiến chương loại chí. Dù sống trong điều kiện khó khăn của hai cuộc chiến tranh, cụ vẫn không ngừng nghiên cứu, để lại một di sản vô giá cho dân tộc.
Vợ chồng cụ Đào Duy Anh khi còn trẻ
Đằng sau thành công của cụ là hình ảnh người vợ tận tụy, bà Trần Thị Như Mân, cháu nội của quan Thượng thư Bộ Binh Trần Tiễn Thành. Với sự am hiểu về Hán ngữ và Pháp ngữ, bà Như Mân đã trở thành trợ thủ đắc lực, giúp chồng hoàn thành nhiều công trình nghiên cứu quan trọng. Bà không chỉ lo toan gia đình mà còn giúp cụ Đào Duy Anh thực hiện ước mơ học thuật của mình.
Cụ Đào Duy Anh lúc trung tuổi
Đào Duy Anh là một trong số ít người Việt Nam được ghi danh trong bộ từ điển Larousse danh tiếng của Pháp, với tư cách là một nhà bách khoa toàn thư của thời hiện đại. Cụ là minh chứng rõ nét cho việc bằng cấp không quyết định sự thành công, mà chính tinh thần tự học và sự cống hiến không ngừng mới làm nên điều đó.
Bìa cuốn sách chuẩn bị xuất bản
Hình ảnh của cụ Đào Duy Anh sẽ mãi là nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau, là ánh đuốc soi đường cho những ai khao khát cống hiến vì sự phát triển của quốc gia, dân tộc mà không màng đến công danh hay địa vị.
