Hội thảo thu hút đông đảo các chuyên gia, nhà khoa học và đại diện các HTX trong toàn quốc tham gia trực tuyến tại các điểm cầu.
Tại Hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện các cơ quan quản lý nhà nước và lãnh đạo các HTX đã tập trung phân tích mô hình Hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) Tân Bình (Đồng Tháp) đã khẳng định tính tiên phong của đơn vị này trong bối cảnh phát triển mới. Từ những giá trị thành tựu cốt lõi về quy mô, quản trị và liên kết chuỗi, HTX này đã xác lập một sự khác biệt chiến lược, cung cấp một bản đồ rõ ràng cho việc chuyển đổi xanh và ứng dụng công nghệ 4.0. Bài viết này tổng hợp toàn bộ lộ trình của Tân Bình, đúc kết thành bảy bài học kinh nghiệm thiết yếu cho các địa phương và HTX trên cả nước.
Hội thảo trực tuyến “Giới thiệu mô hình Hợp tác xã Nông nghiệp tiêu biểu trong xây dựng Nông thôn mới” tại Đồng Tháp
Tại tỉnh Đồng Tháp, nơi những cánh đồng lúa bạt ngàn nuôi lớn hạt gạo Việt Nam, HTX Nông nghiệp Tân Bình đã nổi lên như một hình mẫu tiên phong. HTX hiện thu hút sự tham gia của 1.034 hộ thành viên, đạt tỉ lệ tuyệt đối 100% số hộ trên địa bàn xã, phục vụ tổng diện tích 712 ha đất nông nghiệp. Quy mô này không chỉ tạo ra sức mạnh nội tại mà còn giúp HTX tự tin bước vào cuộc cách mạng công nghiệp, khẳng định vị thế dẫn đầu cả nước về chuyển đổi xanh.
Thực trạng và sức mạnh nội tại
Thực trạng chung của nhiều HTX vẫn là quy mô nhỏ lẻ và thiếu liên kết. Tuy nhiên, HTX Tân Bình đã xây dựng sức mạnh nội tại bền vững bằng cách lựa chọn những cá nhân đủ tâm huyết và đủ tầm vào ban lãnh đạo, tuân thủ nghiêm ngặt triết lý đặt lợi ích của thành viên lên cao nhất. Sự thành công này tạo ra niềm tin và đồng thuận sâu rộng, là yếu tố then chốt để HTX triển khai các chiến lược công nghệ và dịch vụ phức tạp, giúp hiệu quả sản xuất của xã viên luôn vượt trội so với mức trung bình của vùng.
HTX Tân Bình đã đạt được những thành tựu nổi bật thông qua sự đồng bộ hóa Công nghệ, Dịch vụ và Quản trị.
Về Công nghệ và Hiệu quả Sản xuất, HTX đã ứng dụng các thiết bị cơ giới hóa đồng bộ, tích hợp cảm biến IoT và sử dụng máy bay không người lái (drone) trong canh tác. Việc này giúp thực hiện thành công canh tác chính xác (precision farming), giảm đến 20% chi phí sản xuất nhưng vẫn đảm bảo tăng 15% sản lượng và chất lượng. HTX cũng đã tham gia dự án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, được Ricoto hỗ trợ tập huấn làm lúa sạch.
Sự khác biệt cốt lõi của Tân Bình nằm ở hệ thống tám dịch vụ đa giá trị khép kín và cơ chế hỗ trợ tài chính đặc biệt. Các dịch vụ về sản xuất bao gồm bơm tưới (đã đầu tư trạm bơm điện công suất lớn, giảm phí tưới tiêu đến 10%), làm đất, giống cây trồng (bao gồm giống lúa xác nhận trên 21 ha và giống ớt chủ lực), cùng với dịch vụ phân bón hữu cơ. Song song là các dịch vụ hỗ trợ tài chính và vật tư như tín dụng nội bộ (cho vay vốn sản xuất 10–15 triệu đồng/ha với thẩm định chặt chẽ) và cửa hàng vật tư nông nghiệp. Đặc biệt, cửa hàng này không chỉ cung cấp 60% nhu cầu vật tư, mà còn áp dụng chính sách mua mặt bán chịu đến cuối vụ cho hộ nghèo và hộ thiếu vốn, đóng vai trò là chỗ dựa tài chính quan trọng.
Về Liên kết và Kinh tế Tuần hoàn, HTX đóng vai trò cầu nối, ký hợp đồng bao tiêu chặt chẽ với các doanh nghiệp để thu mua lúa chất lượng cao (theo quy trình SRB). Bằng cách chốt giá trước thu hoạch 10 ngày, HTX đảm bảo cho bà con một mức giá ổn định và cao hơn so với thị trường bên ngoài. Thêm vào đó, việc thu mua rơm rạ, xử lý bằng máy đảo trộn để chế biến thành phân bón hữu cơ phục vụ ngược lại cho đồng ruộng của xã viên, đã hoàn thiện một mô hình kinh tế tuần hoàn vô cùng ấn tượng.
Về Quản trị Minh bạch và Lợi ích Xã hội, lòng tin của 1.034 hộ thành viên được củng cố bằng cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng tuyệt đối, với 60% lãi dòng của HTX được phân phối lại cho thành viên dựa trên dịch vụ sử dụng và vốn góp. Bên cạnh đó, HTX còn cung cấp nước sạch sinh hoạt với mức phí thấp và ưu đãi cho hơn 2.150 hộ dân, thể hiện rõ vai trò trách nhiệm xã hội và giá trị xuyên suốt mà Tân Bình kiến tạo.
Mô hình tiên phong này mang lại nhiều thuận lợi chiến lược, như sự phù hợp tuyệt đối với mục tiêu Net Zero và dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi nhờ cam kết xanh. Tuy nhiên, khó khăn chủ yếu nằm ở áp lực vốn đầu tư liên tục để duy trì và nâng cấp thiết bị công nghệ cao và duy trì hệ thống tuần hoàn. Việc quản lý một tổ chức quy mô lớn đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ, và thách thức lớn nhất là duy trì nguyên tắc tự lực và tránh "phụ thuộc quá mức vào bên ngoài" khi đối diện với nhu cầu vốn lớn.
Bảy bài học kinh nghiệm cốt lõi
Các bài học kinh nghiệm được đúc kết từ mô hình Tân Bình là khuôn mẫu chiến lược có giá trị ứng dụng cao cho các HTX khác trên cả nước:
Thứ nhất, Lãnh đạo và triết lý kinh doanh đặt lợi ích thành viên lên cao nhất: Đây là nguyên tắc nền tảng để đạt sự đồng thuận và đoàn kết tuyệt đối trong tổ chức, thể hiện qua tỉ lệ 100% số hộ tham gia. Việc có đội ngũ lãnh đạo đủ tâm huyết và tầm đã xây dựng được niềm tin bền vững, biến HTX thành nơi bảo vệ lợi ích kinh tế chung.
Thứ hai, Đổi mới công nghệ và ứng dụng canh tác chính xác: Khai thác công nghệ 4.0 là yêu cầu bắt buộc để tối ưu hóa sản xuất, giúp HTX giảm 20% chi phí đầu vào và tăng 15% sản lượng. Việc sử dụng drone và IoT đã chứng minh là giải pháp thiết yếu.
Thứ ba, Xây dựng kinh tế tuần hoàn khép kín: Mô hình này là giải pháp vừa kinh tế vừa môi trường. HTX đã biến phụ phẩm thành nguồn vật tư đầu vào, tăng tính tự chủ và giảm phát thải, góp phần thực hiện mục tiêu Net Zero.
Thứ tư, Phát triển hệ thống tài chính và dịch vụ hỗ trợ toàn diện: Việc cung cấp đồng bộ cả tám dịch vụ, đặc biệt là dịch vụ tín dụng nội bộ và chính sách mua mặt bán chịu, đã giúp giải quyết nút thắt vốn sản xuất và kỹ thuật cho thành viên.
Thứ năm, Cơ chế bao tiêu đầu ra cam kết và minh bạch: Thiết lập cơ chế chốt giá ưu đãi trước thu hoạch 10 ngày, đảm bảo lợi nhuận, loại bỏ rủi ro thị trường và duy trì lòng tin.
Thứ sáu, Quản trị hiện đại, minh bạch và nguyên tắc tự lực: HTX phải xây dựng bộ máy quản lý ổn định, ưu tiên minh bạch tài chính (60% lãi dòng được phân phối lại) và phát huy "nỗ lực tự thân" để chống chịu rủi ro.
Thứ bảy, Nguyên tắc thận trọng trong mở rộng và quản lý rủi ro: Các HTX cần bắt buộc "thận trọng thực hiện thí điểm" đối với bất kỳ dịch vụ hoặc mô hình mới nào trước khi nhân rộng quy mô, đảm bảo rằng sự phát triển có kiểm soát và được đánh giá rủi ro kỹ lưỡng.
Mô hình HTX nông nghiệp Tân Bình đã cung cấp một lộ trình rõ ràng, khoa học và thực tiễn cho sự phát triển của hợp tác xã kiểu mới. Các bài học kinh nghiệm được đúc kết từ thành tựu, sự khác biệt và thách thức của Tân Bình là tài sản vô giá, khẳng định HTX là đơn vị cốt lõi trong việc xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, bền vững và nhân văn, đáp ứng yêu cầu phát triển mới của quốc gia.
Thông điệp cốt lõi rút ra từ Tân Bình là: Thành công không đến từ sự hỗ trợ, mà từ sự chuyển mình có chiến lược. Sự khác biệt đặc biệt nhất của họ nằm ở việc tích hợp tám dịch vụ khép kín, từ tín dụng nội bộ đến bao tiêu đầu ra cam kết, đồng thời tiên phong áp dụng công nghệ drone/IoT và xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn triệt để. Việc làm nổi bật nhất chính là xây dựng được niềm tin tuyệt đối từ 100% xã viên, cho phép HTX giảm 20% chi phí và tăng 15% năng suất một cách bền vững. Mô hình này là lời giải cho bài toán phát triển nông nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu, cung cấp nước sạch cho hơn 2.150 hộ dân, thể hiện trọn vẹn giá trị kinh tế đi đôi với trách nhiệm xã hội.
