NHỚ ĐỒNG CHÍ LÊ HUY NGỌ!

Thế là cả buổi sáng ngày 16/9/2025, tôi đã ngồi viết lại những suy nghĩ của mình về ý nghĩa của cụm từ này, gửi cho Viện sĩ Đào Thế Anh - Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển nông thôn Việt Nam để xin góp ý, bổ sung. Nhưng chưa kịp nhận được phản hồi thì trưa cùng ngày, tôi bàng hoàng hay tin “Nguyên Bộ trưởng Lê Huy Ngọ đã qua đời ở tuổi 88 tại nhà riêng”

Sự ra đi của ông khiến tôi bồi hồi nhớ lại những kỷ niệm, những lần may mắn được phỏng vấn và trao đổi với ông về những câu chuyện nông thôn mới và hoạt động của Hội PHANO. 

Tôi vẫn nhớ như in lời ông dặn dò về việc hướng dẫn nông dân trồng cây cảnh. Khi tôi đến nhà, ông dẫn ra xem mấy chậu hoa lan, cây cảnh trước hiên nhà rồi nói: “Nhà báo về PHANO phải hướng dẫn nông dân trồng hoa, cây cảnh sao để họ tự tay chăm sóc từ cây giống, trải nghiệm cả quá trình sinh trưởng. Chứ cứ mua về được vài bữa rồi cây chết thì niềm tin và sự kiên nhẫn của họ cũng sẽ lụi tàn theo. Họ sẽ chỉ thích mua cây ra hoa, ra quả sẵn kiểu “mì ăn liền”…”.

Câu nói ấy không chỉ là về chuyện trồng trọt, mà còn là một bài học sâu sắc về cách làm phát triển nông nghiệp. Ông muốn người nông dân phải tự chủ, phải kiên nhẫn và gắn bó với sản phẩm do chính tay mình làm ra. Và ông cũng đặt ra vai trò đồng hành với người dân của các tổ chức xã hội như PHANO. 

Vào nhà, ông pha trà và tiếp tục câu chuyện về PHANO. Ông chậm rãi nói: “Bao giờ ai nghe đến cụm từ PHANO cũng có thể trả lời vanh vách được những giá trị cốt lõi, bản sắc và những thuộc tính gắn với hoạt động thiết thực của nó làm cho cộng đồng thì khi đó mới gọi là thành công. Đó chính là thương hiệu, là văn hoá, là hành trình mà PHANO phải hướng tới. Còn khi mình mới giới thiệu, mà họ hỏi lại “PHANO là gì…!?” thì mình còn phải nỗ lực”. 

Vậy là “món nợ” cắt nghĩa cụm từ PHANO mà ông đặt ra với tôi vẫn chưa kịp hoàn thành thì ông đã ra đi về với tổ tiên và những bậc tiền bối!

Với tất cả tấm lòng trân trọng, mãi biết ơn và ghi nhớ về những phút giây được làm việc cùng ông ở PHANO. Xin trân trọng được bày tỏ những hiểu biết hạn hẹp của mình để đáp lại câu hỏi của ông với tôi năm xưa qua bài viết dưới đây. 

Giải mã từ khóa PHANO: Chức năng cốt lõi kiến tạo nên những miền quê thịnh vượng, đáng sống

Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam (có tên viết tắt PHANO) ra đời vào năm 2006 với sứ mệnh tập hợp và phát huy trí tuệ của đội ngũ các nhà khoa học, chuyên gia. Mục tiêu xuyên suốt của Hội là đưa những tiến bộ khoa học công nghệ vào thực tiễn, góp phần thúc đẩy sản xuất, xây dựng nông thôn mới và cải thiện sinh kế cho người dân. Không chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu, PHANO còn tích cực tham gia tư vấn và phản biện các chính sách, giúp các cơ quan quản lý đưa ra những quyết định sát thực tiễn hơn. Hội cũng là cầu nối quan trọng trong việc chuyển giao công nghệ, tổ chức các buổi đào tạo, hội thảo để phổ biến kiến thức cho bà con nông dân. Với tinh thần đổi mới và hợp tác, PHANO đang khẳng định vai trò của mình trong công cuộc phát triển nông thôn bền vững của đất nước.

Để hiểu rõ hơn về bản sắc, những giá trị cốt lõi và mục tiêu tầm nhìn của Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam, trong bài viết này, với góc nhìn và nhận thức cá nhân, tôi xin mạnh dạn lý giải những chức năng của PHANO thông qua làm rõ nội hàm của 5 từ khóa P.H.A.N.O. Đây cũng chính là 5 chữ cái đầu tiên của các cụm từ khóa Proven Expertise (Chuyên môn đã được chứng minh), Holistic Integration of Multidisciplinary Fields (Tích hợp toàn diện các lĩnh vực đa ngành), Accelerating Adoption (Thúc đẩy tiếp nhận), Networking for Collaborative Efforts (Kết nối vì những nỗ lực hợp tác) và Outcome-driven Development Solutions (Các giải pháp phát triển hướng đến kết quả). Đây không chỉ là những cụm từ đơn thuần, mà là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Hội, giúp kiến tạo nên những miền quê thịnh vượng, đáng sống.

(1) Proven Expertise (Chuyên môn đã được chứng minh)

PHANO là một tổ chức hoạt động dựa trên nguyên tắc cốt lõi: mọi giải pháp và đề xuất đều phải dựa trên chuyên môn đã được chứng minh và kết quả khoa học. Đây là kim chỉ nam cho mọi hoạt động, từ tư vấn chính sách vĩ mô đến các dự án cụ thể tại cơ sở.

Thay vì dựa vào kinh nghiệm hay nhận định cảm tính, Hội sử dụng phương pháp nghiên cứu chuyên nghiệp để phân tích sâu sắc các vấn đề của nông thôn. Các chuyên gia sẽ thực hiện khảo sát, thu thập dữ liệu thực địa và sử dụng các công cụ phân tích hiện đại để đưa ra những kết luận mang tính khoa học. Điều này đảm bảo rằng các đề xuất không chỉ đúng về mặt lý thuyết mà còn phù hợp và khả thi trong thực tế, giúp hoàn thiện các chính sách của Nhà nước. Chính sự kết hợp giữa lí luận khoa học và thực tiễn đã tạo nên uy tín và giá trị cốt lõi của PHANO. Nhờ đó, các giải pháp của Hội không chỉ giải quyết vấn đề trước mắt mà còn mang lại hiệu quả lâu dài, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của nông thôn Việt Nam.

(2) Holistic Integration of Multidisciplinary Fields (Tích hợp toàn diện các lĩnh vực đa ngành)

PHANO hiểu rằng những thách thức phức tạp ở khu vực nông thôn, từ ô nhiễm môi trường, di cư ồ ạt đến thu nhập bấp bênh, không thể được giải quyết bằng các giải pháp đơn lẻ. Chính vì vậy, Holistic Integration of Multidisciplinary Fields (Tích hợp toàn diện các lĩnh vực đa ngành) là một trong những chức năng cốt lõi và là cách tiếp cận chiến lược của Hội.

Cách tiếp cận này giúp PHANO nhìn nhận vấn đề một cách tổng thể và liên kết. Thay vì chỉ tập trung vào một khía cạnh như kinh tế, Hội sẽ đồng thời lồng ghép các yếu tố về môi trường, văn hóa và xã hội. Ví dụ, một dự án phát triển du lịch cộng đồng không chỉ nhằm mục đích kinh tế mà còn đi kèm với các giải pháp bảo tồn di sản văn hóa, xử lý chất thải sinh hoạt và nâng cấp hạ tầng. Sự tích hợp này đảm bảo rằng các giải pháp không chỉ mang lại hiệu quả tức thời mà còn tạo ra sự phát triển hài hòa, bền vững và toàn diện cho cộng đồng.

Chính cách làm này đã giúp Hội đưa ra những giải pháp tối ưu, giải quyết các vấn đề một cách toàn cục và hiệu quả hơn, kiến tạo những miền quê đáng sống, nơi mà lợi ích kinh tế đi đôi với sự thịnh vượng về văn hóa và môi trường.

(3) Accelerating Adoption (Thúc đẩy tiếp nhận)

PHANO thể hiện vai trò là cầu nối quan trọng giữa tri thức khoa học và thực tiễn đời sống. Accelerating Adoption không chỉ là một quá trình một chiều mà là sự kết hợp nhuần nhuyễn của việc chuyển giao và tiếp nhận để tạo ra những thay đổi tích cực và bền vững.

Nông thôn hiện nay đang phải đối mặt với một thách thức lớn khi có quá nhiều tri thức, mô hình và ý tưởng từ nhiều nguồn khác nhau, điều này khiến người dân thiếu định hướng, không biết lựa chọn giải pháp nào là phù hợp và hiệu quả. Chính trong bối cảnh đó, PHANO đóng vai trò là một "người định hướng" đáng tin cậy. Hội chủ động tiếp nhận và sàng lọc một cách có hệ thống những tri thức, tiến bộ khoa học công nghệ, các phương pháp tối ưu và những mô hình thành công từ cả trong và ngoài nước, nhờ đội ngũ chuyên gia, Hội có khả năng đánh giá, chọn lọc những giải pháp có tính khả thi và phù hợp nhất với điều kiện của từng địa phương.

Sau khi đã được sàng lọc, PHANO sẽ chuyển giao những tri thức và mô hình này một cách trực tiếp và dễ hiểu đến người dân, quá trình này không chỉ là cung cấp thông tin mà còn bao gồm các hoạt động như tổ chức tập huấn, xây dựng mô hình trình diễn và hướng dẫn kỹ thuật, đây là cách Hội biến những lý thuyết phức tạp thành những hành động cụ thể, giúp người dân dễ dàng áp dụng. Sự kết hợp giữa tiếp nhận và chuyển giao là yếu tố then chốt giúp PHANO thúc đẩy quá trình thay đổi ở nông thôn, nó giúp chuyển đổi nhận thức của người dân từ bị động sang chủ động, biết cách lựa chọn giải pháp phù hợp để nâng cao thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống, với chức năng này, PHANO không chỉ là một tổ chức nghiên cứu mà còn là một đối tác đồng hành, cùng người dân xây dựng một nền nông nghiệp hiệu quả và một cuộc sống thịnh vượng.

(4) Networking for Collaborative Efforts (Kết nối vì những nỗ lực hợp tác)

Chức năng này khẳng định sức mạnh của PHANO nằm ở khả năng kiến tạo và duy trì một mạng lưới vững chắc. Networking for Collaborative Efforts không chỉ là việc tạo ra các mối liên hệ đơn thuần mà là xây dựng một hệ sinh thái mạnh mẽ, nơi các bên liên quan được liên kết chặt chẽ để cùng chung tay giải quyết các thách thức của nông thôn. PHANO đóng vai trò là một cầu nối chiến lược, kết nối đa dạng các đối tượng từ nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp, các nhà khoa học, đến chính quyền địa phương và các tổ chức quốc tế. Hội chủ động tổ chức các diễn đàn, hội thảo, và các chương trình hợp tác để thúc đẩy sự chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và nguồn lực.

Mạng lưới này mang lại giá trị cốt lõi to lớn trong việc giải quyết những "nút thắt" dai dẳng ở nông thôn như: tình trạng đầu ra nông sản không ổn định thông qua việc kết nối trực tiếp người sản xuất với thị trường và doanh nghiệp bao tiêu; giải quyết vấn đề thiếu vốn đầu tư bằng cách tạo điều kiện để nông dân tiếp cận các nguồn tài chính, tín dụng ưu đãi; đẩy nhanh quá trình chuyển giao công nghệ từ nghiên cứu khoa học vào ứng dụng thực tiễn; và quan trọng nhất là chia sẻ những bài học kinh nghiệm từ các mô hình thành công.

Thông qua chức năng này, PHANO không chỉ là một tổ chức tư vấn mà còn là một nhà kiến tạo hệ sinh thái, tạo ra sức mạnh tổng hợp để thúc đẩy sự phát triển bền vững và toàn diện cho khu vực nông thôn, biến những thách thức thành cơ hội phát triển.

(5) Outcome-driven Development Solutions (Các giải pháp phát triển hướng đến kết quả)

Chức năng này khẳng định rõ ràng rằng mọi hoạt động của PHANO đều được thiết kế, triển khai và đánh giá dựa trên những kết quả cụ thể, có thể đo lường được, nhằm mang lại giá trị thiết thực cho cộng đồng. Outcome-driven Development Solutions là kim chỉ nam cho toàn bộ chu trình dự án của Hội, đảm bảo rằng mọi nỗ lực đều được định hướng rõ ràng. Trước khi bắt đầu bất kỳ dự án nào, PHANO sẽ xác định rõ các chỉ số thành công (KPIs). Ví dụ, Hội sẽ đặt ra mục tiêu cụ thể như tăng thu nhập bình quân đầu người, giảm tỷ lệ hộ nghèo, hoặc tăng tỷ lệ ứng dụng công nghệ mới. Các chỉ số này không chỉ là mục tiêu mà còn là công cụ để theo dõi, đánh giá tiến độ và điều chỉnh hoạt động khi cần thiết, đảm bảo dự án đi đúng hướng.

Việc tập trung vào kết quả giúp PHANO đảm bảo hiệu quả đầu tư (nguồn lực, thời gian, công sức) được tối ưu hóa và khẳng định tính trách nhiệm của Hội đối với cộng đồng và các đối tác. Bằng cách đo lường cụ thể các thay đổi như tăng thu nhập, nâng cao chất lượng sống, hay chuyển đổi nhận thức, chức năng này đảm bảo rằng các giải pháp của Hội không chỉ mang lại lợi ích nhất thời mà còn tạo ra những thay đổi tích cực và bền vững, góp phần vào sự phát triển tổng thể của nông thôn Việt Nam.

Kết luận

Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam (PHANO) không chỉ là một tổ chức khoa học, xã hội nghề nghiệp chuyên ngành phát triển nông thôn, mà còn đóng vai trò như một "bộ não" kiến tạo, cung cấp các giải pháp toàn diện và bền vững cho sự phát triển của nông thôn Việt Nam. Bằng cách kết hợp chuyên môn đã được chứng minh với tích hợp đa ngành, PHANO mang đến những đề xuất không chỉ đúng về mặt khoa học mà còn phù hợp với thực tiễn. Sức mạnh của Hội nằm ở khả năng thúc đẩy tiếp nhận, biến những tri thức phức tạp thành hành động cụ thể, giúp người dân dễ dàng áp dụng và cải thiện cuộc sống. Đồng thời, PHANO còn là nhà kết nối mạnh mẽ, xây dựng một hệ sinh thái hợp tác giữa các bên, từ người nông dân đến các doanh nghiệp và chính quyền, nhằm giải quyết các thách thức một cách tổng thể. Quan trọng hơn, mọi hoạt động của PHANO đều hướng đến kết quả có thể đo lường được, đảm bảo rằng các nguồn lực được sử dụng hiệu quả và mang lại giá trị thiết thực. Chính cách tiếp cận này đã giúp Hội không chỉ giải quyết các vấn đề trước mắt mà còn tạo nền tảng vững chắc cho một tương lai nông thôn thịnh vượng và đáng sống.