Sự kiện quy tụ các học giả hàng đầu, mở ra góc nhìn mới về một nhân vật kiệt xuất
Các báo cáo tại hội thảo, do GS Lê Văn Lan, GS, Đinh Khắc Thuân, PGS Tạ Ngọc Liễn, PGS.TS Nguyễn Đức Nhuệ, PGS.TS Trần Thị Vinh và nhiều học giả khác trình bày, đã cung cấp nguồn tư liệu phong phú từ khảo sát thực địa đến nghiên cứu thư tịch cổ. Những thông tin mới được công bố góp phần dựng lại chân dung lịch sử của vị đại thần – người được xem là “đệ nhất khai quốc công thần” của triều Lý.
Từ tuổi thơ cơ cực đến vị trí đại thần quyền lực của hai triều đại
Một trong những điểm nhấn được trình bày tại hội thảo là quá trình hình thành và phát triển nhân cách của Đào Cam Mộc. Tư liệu nghiên cứu khẳng định quê gốc của ông thuộc làng Lang Thôn, xã Định Tiến, huyện Yên Định (cũ), tỉnh Thanh Hóa. Sinh ra trong gia cảnh bình dân, mồ côi cha từ nhỏ, tuổi thơ Đào Cam Mộc gắn liền với những công việc lam lũ nơi thôn dã. Nhưng chính môi trường dân gian ấy lại là nơi hun đúc tinh thần bền bỉ, sức khỏe phi thường và trí tuệ sắc sảo của ông.
Câu chuyện “ghé vai nâng thuyền rồng” trên sông Mã – cứu vua Lê Đại Hành thoát cạn – được các học giả nhắc đến như một giai thoại mang tính biểu tượng. Nhờ sự kiện này, ông bước chân vào triều đình Tiền Lê, giữ chức Chi hậu, rồi trở thành một trong những nhân vật có ảnh hưởng sâu rộng, nắm giữ binh quyền và được gả công chúa – minh chứng cho sự tin cậy tuyệt đối từ triều đình.
Từ một người dân bình thường trở thành đại thần của hai triều đại liên tiếp, hành trình của Đào Cam Mộc là minh chứng cho trí tuệ, tài năng và nhân cách lớn – những giá trị xuyên suốt được rút ra qua các tham luận khoa học.
“Kiến trúc sư trưởng” của cuộc chuyển giao quyền lực mẫu mực năm 1009
Nội dung gây chú ý nhất tại hội thảo là việc đánh giá lại vai trò của Đào Cam Mộc trong cuộc chuyển giao quyền lực từ nhà Tiền Lê sang nhà Lý. Đây là một trong những thời khắc quyết định của lịch sử dân tộc, mở ra hơn 200 năm thịnh trị của vương triều Lý và thời kỳ phát triển rực rỡ của Thăng Long.
Theo phân tích của các nhà nghiên cứu, khi triều chính rối ren dưới thời Lê Long Đĩnh, Đào Cam Mộc – người nắm quyền lực quân sự trong tay – đã không chọn con đường đoạt ngôi. Với tầm nhìn chiến lược và trách nhiệm với vận mệnh quốc gia, ông nhận định rằng “lòng trời, ý dân” đang hướng về Lý Công Uẩn. Chính ông là người đã thuyết phục Lý Công Uẩn nhận lấy trọng trách, đồng thời trực tiếp tổ chức lực lượng bảo vệ để việc lên ngôi diễn ra trọn vẹn, không đổ máu, không loạn lạc.
Nhiều học giả đánh giá đây là “cuộc chuyển giao quyền lực hiếm thấy trong lịch sử châu Á”, thể hiện trí tuệ chính trị và lòng trung nghĩa của một bậc đại thần đặt lợi ích quốc gia lên trên lợi ích cá nhân. Vai trò “kiến trúc sư trưởng” của Đào Cam Mộc trong sự kiện này đã được nhấn mạnh như một cột mốc cần được nghiên cứu sâu và tôn vinh đúng mức.
Nền tảng cho kỷ nguyên Thăng Long và tầm vóc của một nhân vật mang dấu ấn thời đại
Không chỉ dừng lại ở thời điểm chuyển giao triều đại, cuộc đời chính trị của Đào Cam Mộc dưới thời Lý Thái Tổ tiếp tục khẳng định vị thế của ông. Được phong Thái úy, rồi Thái sư – chức vị tối cao chỉ dưới nhà vua – và tước Á vương, ông trở thành một trong những công thần trụ cột giúp triều Lý ổn định bộ máy cai trị thời kỳ đầu.
Các chuyên gia nhận định: chính sự ổn định chính trị mà ông góp phần tạo dựng đã tạo tiền đề cho quyết sách mang tính lịch sử – việc dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long năm 1010. Trong sự kiện trọng đại này, ông giữ vai trò Thiên Đô tiên phong tướng quân, trực tiếp chỉ huy đoàn thuyền rồng dời đô, mở ra giai đoạn phát triển mới, đặt nền móng cho nền văn minh Đại Việt rực rỡ.
Khẳng định vị thế Đào Cam Mộc trong lịch sử – Từ nghiên cứu khoa học đến lan tỏa di sản
Tổng kết hội thảo, các học giả thống nhất rằng Đào Cam Mộc không chỉ là nhân vật tiêu biểu của trí tuệ chính trị thời Đại Việt mà còn là tấm gương sáng về lòng trung nghĩa, bản lĩnh và tư duy vượt thời đại. Những tư liệu mới công bố tại sự kiện tạo nền tảng quan trọng cho các hoạt động nghiên cứu chuyên sâu hơn, đồng thời mở ra cơ hội tôn vinh và lan tỏa giá trị di sản gắn với nhân vật lịch sử này.
Sự kiện không chỉ góp phần trả lại vị trí xứng đáng cho Thái sư – Á vương Đào Cam Mộc trong sử học Việt Nam, mà còn tạo điểm nhấn văn hóa – khoa học để kết nối cộng đồng, khơi dậy niềm tự hào dân tộc và thúc đẩy phát triển các không gian văn hóa – du lịch liên quan tại Thanh Hóa và nhiều địa phương khác.
